ИСТОРИЯ ЖУРНАЛА
(продолжение)
в начало!

1983-86 1987-95 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008           2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ИЗ ДНЕВНИКА РЕДАКТОРА

2009 год

1 января 2009 года
Начал прокалывать дырочки для сшивки Первого по-настоящему сверстанного Кубика. Вряд ли надо повторять анонс, который разместил на заднике обложки и кот. уже есть на последних страницах самого Кубика. Подумаю.
У меня впереди - две недели отпуска.
Надо бы, наконец, записать на диск песни Исаченкова. И должен это сделать.

Оля Чернявская (журналистка из Бобруйска) прислала электронный адрес Растаева (выполнила-таки мою просьбу).


Прибл 1-5 января 2009
Языки. Количество носителей, суммарная их энергетика, пассионарность - направления векторов - можно прогнозировать движение, распространение; мультипликационная карта мира (турков - около 40 млн, а финнов - только 9 млн.)
Дроздов - Ширли - разговор о Турции, о странах, о языках.


"Господи, помилуй мя…" - Это же мантра!
Молитву можно поискать в WWW.
Дима Григорьев нашел текст "Отче наш"! Занести его в список помогавших в работе над Кубиком.

Дима Горолевич - мол. художник (Витебск). - Духовников рекомендует.

"Публикуется без ведома автора" - к Саше Пушкину.

Растаев - "Белгазета" - статьи.

Мартов и Лена - лучшие гости из тех, кто были в эти новогодние дни. Правда, Мартов отходит со своими симпатиями от журнала. Попросил меня исключить "41 год" из интернетовской публикации в "Идиоте", когда он будет опубликован в некоем московском издании.

Надо закупить марлю (плотную) для брошюровки Кубика.

Артура судили в 1976 году. В 2002 - поездка в Польшу.

Митрополит читает Евангелие и его протяжное нараспев чтение (на Рождество) напомнило мне манеру Бродского при чтении своих стихов.


2 января
Раньше всех пришел Дима Григорьев. Преподнес в подарок три номера странного эзотерического журнала, претендующего стать кристаллизатором новой синтетической религии Запада и Востока. Обнаруживаю (всякий раз с удивлением), что Дима весьма эрудирован. Неловко было выслушивать его панегирики в мой адрес, подчас чересчур залихватские.
Выискал мне в Библии "Отче наш" - и это было для меня самым большим подарком.
Позже пришел Духовников, подарил графическую работу, рассказал немного об открывшейся на Белобородова выставке, где есть и его работы (выставка называется BEST - художников попросили выставить свои лучшие работы за прошедший год).

Пришли Высоцкие, подарили ящик водки… Высоцкий деликатно затронул тему камня нашего "раздора" ("подчас надо редактора шпильковать, чтобы он тонуса не терял" - в этом смысле). Таня была мила. Короче, полный комильфо.
Самым последним гостем был Исаченков. Привел некую Ларису (и смех и грех).
Подарил свой последний сборник, кот. он готовил вместе с Аргубаш к Вильнюсу. Сборник датирован 2009 годом (выставка, как становится ясно, откладывается).
Артур неплохо пел.
Исаченков в курсе некоего квартирника, кот. у меня возможно произойдет третьего января…


8 января
Увидел, наконец-то картину Грюнвальда (по телеканалу "История"), Иисус Христос снят с креста, Достоевский "Идиот". Не та картина, о которой я думал раньше (горизонтальная), но именно та, о которой пишет Достоевский (заказ для кожной больницы - Италия?)

Казань: Державин, Ленин, Лобачевский, Николай Заболоцкий, жена Сальвадора Дали Гала (Елена Дьяконова), Оля Касабуцкая...

Олег Крошкин (около 55 лет) - вит. художник - живопись (родом с Сахалина).

Кто имел опыт делать что-либо уникальное, знает, что дело это требует беспрецедентных усилий.


10 января
3:22
Днем отослал деньги за хостинг. Закончил вычитывать дневник 1999 года (весь день просидел над корректурой), который по странному недосмотру не попал в первую книгу дневников (наверное, в суматохе Славянского Базара, на котором и распечатывал его - не удосужился проконтролировать).


11 января
20:40
Гоша возвращал Улисса, просил занести его в список как человека, который пытался прочесть "Улисс". И не смог.

Опять по часовой воронка воды завелась. Галактики вот тоже воронкой некоторые закручиваются. Только считается, что галактические воронки - раскручиваются, в отличие от водных. Так значит, черные дыры - это то, что вовне наших галактик и именно там они имеют вход (как водные воронки), а в нашем мире они имеют выход! И интересно, когда вода, закрутившись в воронке и попав в слив ванны - она тоже там, уже в трубе - крутится? Шопенгауэра Володя М. не читал… Да и не надо ему это. Не философ он, Шопенгауэр. Писатель. Хотя это я определяю только по тому, что успел прочесть (что мне было интересно прочесть). М.б. у Шопенгауэра есть и философские труды (в классическом понимании, как у Канта, например)?

"Идиот" - Школьное образование - Образование от RIN.RU
О режиссерах и киноактерах, для которых обращение к роману `Идиот` стало значительным событием на их творческом пути, говорится в книгах; Пырьев И ... Кинорежиссер Жорж Лампен, снимавший фильм `Идиот`, исполнитель роли Гани в этой картине Мишель Андре и сотрудник журнала `Экран франсэ` Жак Сигур ...
edu.rin.ru/cgi-bin/article.pl?id=1293&page=7&lb=1 · 19 КБ


13 января
19:15
С удивлением обнаруживаю, что не могу найти записи, посвященные поездке в Болгарию… Странно.

23:36
Позвонил Исаченков:
Дьяконова Елена Дмитриевна - родом из Казани. Мужья - Поль Элюар, затем - Сальвадор Дали.


14 февраля
1:41
Поразительные фильмы об исследовании Марса с помощью двух марсоходов - радуюсь возможностям человека. В свете этого кажутся детскими дискуссии о западном и мусульманском путях развития цивилизации. Но и тут надо подумать…

Вселенная захлопнется (или разорвется) когда-нибудь. Это всем известно, но развышляя об этом - приближаешься к одной мысли - жить, чтобы доставлять людям удовольствие от жизни, и самому получать удовольствие от жизни. А если кому-то будет очень хорошо от того, что ты существуешь в этом мире - это здорово.

3:33
В споре не рождается истина. В споре рождается раздражение, злость, агрессия, война, жертвы… Нужна (если она нужна) - дискуссия.


15 января
2:36
Помню, я слушал ’I wish you were here’ и не понимал, что Гилмор подпевает своей гитаре и поет при этом: "Ты думаешь, что ты можешь отличить..." - и перечисляет, что отличить от чего… И я не мог отличить его гитару от его голоса (пока не увидел на концерте, как это делается). Он меня сделал!
И всегда я восторгаюсь, когда меня "делают". Мне это нравится. Когда я не понимаю, как это сделано (в полоцкой церкви - перфоманс Самусенка).

"Шепот Серебра" - группа Владимира Дридрожика.
"Солнце внутри" - Александр Боярин.

2000 руб. взял из "Банки Идиота" на сигареты (Климчак, подлец, пропал с моими деньгами).

Аня - девушка, которая приходила с Климчаком (студентка, как я понял с ее слов о том, что она видела меня на работе, когда покупала пластик). Понравилась. Надела тут же мой терновый венец и просидела в нем весь вечер. Интересная девушка.
Подарил диск с "На смерть поэта" - Малею ст. и девушке из группы Боярина Александра.


17 января
0:41
Тех, кто против вас, всегда будет больше, чем тех, кто за вас. Попса. Большинство, тем не менее, не определяет сущность этого мира. В любом случае, любое высказывание, выходящее из рамок точных определений, страдает… Страдает.

Сегодня (т.е. вчера) начал распечатывать очередной экз. Кубика. Начал, чтобы убедиться, что идет грязная полоса. Может быть, лучше израсходовать заряженный порошок на распечатку, пусть с грязью, своих дневников 2001-2008 гг.?

4:57
Сегодня у меня намечается квартирник. Пока нахожусь практически в полном неведении того, кто будет и что будет.
Уже разрезал и сложил то, что сегодня распечатал (3 брошюрки). Компенсация сползания в 1 мм - вполне приемлемо.


19 января
Понедельник, около 15:00
Боярин Александр (что выступал вчера) позвонил - договорились встретиться.

Недавно ушли Света и Александр. Чета Бояриных. Хорошие, неглупые ребята… А Света говорит о каких-то вещах мне непонятных (о моих дневниках), о скабрезностях и Грофе (и Костя Грамотный вплелся заочно в дискуссию).
Она интересные вещи рассказывала и подтвердила мое предположение по поводу происхождения гороскопов.
Саша знаком со многими людьми (читая ХКЖгВ). Пили чай, квас. Курить было нельзя. О Джойсе ничего не знают.


25 января
3:00
Часа через три приведут ко мне Лукича и двух его спутников - у меня будут жить, пока будут в Витебске. Уедут в понедельник вечером. Катя с Сашей накупили продуктов, чтобы мне было чем кормить артистов.

"Чёрный Лукич" - российская рок-группа. Лидер - Вадим (Дима) Кузьмин. Группа возникла в 1986 г. под названием "Спинки мента". В 1989-1991 выпустила два альбома под названием группы - "Мужской танец".

29 января
1:30
Вчера ночью позвонил Артур и, по обыкновению, стал читать только что написанное ("крайнее").. Неплохо пишет. И пишет. Убедившись, что я готов слушать с неослабевающим терпением, он прочел то, что когда-то читал Ольковичу и это - было очень интересно. Надо бы просмотреть этот текст и подумать, нельзя ли его опубликовать в "Идиоте".

На днях звонил Духовников, попросил приютить у себя Пушкина на выходные. Придет вместе с ним. Пушкину буду рад.

1:57
На столе лежит (не "букетик акаций" - нет, к сожалению) - распечатка двух статей о Лукиче, кем-то забытые, или случайно оставленные - неплохие статьи, между прочим. Кто автор?


29 января
21:20
Заходил Духовников. Пушкин не приезжает - приболел. Духовников приглашает сходить на концерт Ольги Залесской (Круглый зал, завтра, в 19:00). Наверное, пойду.

Самая впечатляющая фотография (документальная) - одинокий щуплый мужчина с авоськой, преграждающий путь колонне танков в Пекине, движущихся на площадь Тяньаньмэнь.

Поиск по блогам (Джим советует) (найти Экс-Скоризи), в Яндексе.

Запись на диск песен Исаченкова с кассеты - через Сашу Маханькова (Григорьев - звуковик).

"Бульварный листок" - данные (телефон, e-mail) для Оли (Могилев, журналистка)

Мартов для Википедии просит дать биографии ключевых авторов "Идиота".


2 февраля
Около 19:00
Заходил в "Ровесник" - спросил что-нибудь Роберта Музиля (о котором восторженно говорит Бродский) - девушка и не слышала о таком ничего. И в магазине его нет… Да и сам магазин этот, "Ровесник", даже по витебским меркам - беден выбором книг. Очень мало худ. литературы.

3 февраля
00:14
"Это тебя не касается" - безобидная фраза, если вдуматься. Но в наше время она несет явно агрессивную интонацию. Можно подумать над этим феноменом.

3 февр.
9:44
Вечером поделал №40 (дисковый вариант) - еще много работы по добавлению материала в угоду бумажной версии.

"Ной - белая ворона" - исландский фильм - заносится в парадигму (анналы, и есть точное слово - не могу припомнить) "Идиота".

Восхищаюсь Бродским в его прозаических эссе не меньше, чем в стихах (читаю Венецианские заметки).


5 февраля
10:00
По почте пришло письмо на 5 МБ. Не знаю, как я его буду качать… Дорогое письмо получится. Кто же это так балуется?


6 февраля
13:13
В мире объявились художники, провозглашающие кончину пост-модернизма. Организовали выставку, где представили свои работы - большей частью инсталляции. Я же тщусь угнаться (да просто догнать хотелось бы, да уже и сомневаюсь, что догоню - технически) - за современными способами экспозиции "Идиота" в WWW (корплю над страницами Пушкина). Вчера поместил 3-4 фотографии и лег спать во втором часу ночи.

Четверг 18:00 - Костя Карташов собирает (наконец-то!) дискуссионный клуб по поводу прокламирования Высоцким отрицания пилотируемых космических полетов в общем и экспедиций американцев на Луну в частности.

20:09
Иду с работы - думаю о работе, а задней мыслью: "Дурачина, что тебе эта работа! Это же средство ВЫЖИВАНИЯ, но не жизнь!". Думаю о В.И-че (сегодня зашел Валера Тихомиров, поведал, что Брус сделал с серьезной миной заявление: "Все, не могу больше в этой РБ жить - уеду!"). Брус как-то вразумлял меня: "Тебе, Слава, надо сделать решительный шаг, психануть, броситься во все тяжкие, заняться писательством всерьез, в полной мере…" И я думаю (не устаю, хотя думаю уже с мнительной настороженностью) о таланте Бродского - я до сих пор с восторгом его читаю (сейчас - его прозаические заметки о Венеции) - это в нашем-то затрапезном городишке, с затрапезными людьми, с затрапезным правительством - увы! думаю своими затрапезными мозгами, так как затрапезные стены (от слова "трапеза" что ли?) навевают затрапезные мысли и затрапезные мысли выстраивают затрапезные нейронные связи в мозгу - ага! Бытие определяет сознание - даже Бродский, боюсь, не в силах вырубить из моего сознания такое определение, а ведь он спорит с этим, сильно спорит! И мне бы ему помочь, своим примером…

А что это я так заругался на пресловутую среду - увидел приятную картинку - три штыка, красиво освещенные снизу тремя прожекторами, так что как будто три луча света устремляются в космос - красиво! - слава Богу, хватило у городских властей волепроявления, чтобы что-то сделать красиво - а всего-то понадобилось поставить три прожектора…
Думаю о том, как я сейчас делаю страничку html с Пушкиным - плохо делаю, по-стариковски. Не так надо делать! Нет так!!


8 февраля
19:20
Костя Карташов организует дискуссию по поводу американских пилотируемых полетов на Луну (Высоцкий, Мартов, Новиков, и еще несколько людей приглашаются). В четверг-субботу.
Купил новый заварочный чайник, новую флешку на 4GB, диск с программами для web…
Звонил Исаченков, корректирует свой новый сборник стихов и - спрашивал о правописании некоторых слов.
Сейчас сижу, монтирую страничку с Пушкиным для дискового варианта №40.


9 февраля
15:13
Вечером засел за Пушкина. До ночи верстал (дисковый вариант) и, что-то поменяв в установках - сбил кодировку кириллического шрифта. Поменял программу верстки HTML - абракадабра так и осталась. Мучился-мучился, в два часа ночи сдался - лег спать. Сегодня, думаю, минут за 10-20 решу эту проблему, как это уже не раз бывало. Если не решу - придется переделывать труд нескольких дней.

Дима Гр. объяснил мне (в очередной раз, как вспоминается - и по моей просьбе!), что такое постмодернизм (в философии, и в философии - в первую очередь).


10 февраля, около 10:00
В субботу вечером состоится заседание-дискуссия по "лунной программе". Приглашен в качестве прессы.

12:46
Валера Тихомиров уведомил, что заходили к нему Гольдман с Мартовым - собрали весь архив Валерин по авторской песне и скопировали. Видимо, для Википедии. Википедия разрастается. А мой сайт - пока нет.

ПОМОГИ БОГУ!

Две свободы на Руси: либо быть разбойником, либо - юродивым.

27 февраля (пятница!) - итоговый поэтический фестиваль Пластилиновый Аист. Я приглашен в качестве почетного гостя (могу попеть, могу почитать стихи).

К поездке в Могилев: подарить цветы Оле Касабуцкой.
Подготовить книжки-малютки.

В кадре мини-фильмов на диске "Идиота" кнопка стоп или пауза передвигается вместе с курсором мышки.

Могилев - м.б., читать проповедь? (и раздать ее текст аудитории). Речь Бродского - важные моменты о языке (о русском языке, что если то, что создано на сегодняшний день, гарантирует его на жизнь в течение как минимум этого тысячелетия.


11 февраля
21:51
Выйдя в коридор, случайно заметил Андрея Дмитрова, уже вышедшего и уходившего (как оказалось, не солоно хлебавши - не продаются здесь давно рамки и подрамники) восвояси. Разговорились. Он недавно ушел из "Оста" и, кажется, ищет работу. Говорит, что сам ушел - мало платили и не ценили его талант. Вспоминал "Жучку" (так он ласково называет Галку Жук), спрашивал про "Идиот". Рисует, оформляет свои работы. Мылится в Москву. Серьезен и даже суров.

Сейчас вожусь с Пушкиным, чертыхаясь - приходится всю html-страничку (не страничку - странищу!) переделывать.

15 февраля
0:10
Состоялась дискуссия по поводу пилотируемых полетов американцев на Луну. По инициативе Кости Грамотного, на квартире Игоря Высоцкого. Я взял на себя функцию протоколиста (фотографа и кинодокументалиста). Были: Мартов и Лена Мартова, Гоша Гольдман, Высоцкие (и Женька - весьма достойный дискурсант, которого поначалу не воспринимали всерьез), Костя Грамотный и новый (вместе с ним пришедший) его товарищ Анатолий - очень серьезный мужчина, который через некоторое время, тем не менее, ретировался, сославшись на некие более важные дела (с досадой об этом заявил)…

С Женькой Высоцким определили, что при записи с магнитофона на компьютер (на мой компьютер!) эти шумы - из-за моей встроенной звуковой платы. На его ноутбуке звук - чистый, во всяком случае идентичный магнитофонному. Надо мне приобрести звуковую плату.

Я, слава Богу, еще могу изменяться (все же тень сомнения закралась в меня после этой дискуссии - по поводу пилотируемых полетов на Луну). При этом снят вопрос о постулируемом Высоцким отрицанием вообще всех полетов в космическое пространство - американских и советских - против этого у него нет аргументов.

Сегодня утром разбудил меня Грамотный и уведомил серьезным и решительным образом, что он готов дискутировать с Высоцким и по остальным вопросам - …. И попросил меня обеспечить его попом.

Могилев - Бродского прочесть "1972" или Проповедь.


15 февраля.
Захаров Анатолий Кузьмич, прирожденный революционер, оппозиционер (со слов Кости), 61 год.

20:08
Заказал у Димы Ольшанского звуковую плату. Обещал привезти через неделю.

Роберт Музиль - "Человек без свойств" - лучший его роман - незакончен.


16 февраля
1:22
Посмотрел в Интернете, кто такой этот Роберт Музиль.
Роберт Музиль (Musil, Robert) (1880-1942), австрийский писатель, снискавший мировую известность монументальным (незавершенным) романом ЧЕЛОВЕК БЕЗ СВОЙСТВ (Der Mann ohne Eigenschaften). Роман надо бы приобрести.


16 февр.
(понедельник)
Вчера возился со страничкой Пушкина. Делаю мало, медленно.
Получил почту. Один заказ на CD "Идиот" (на Минск). Фамилия - знакомая.
От Самигулиной письмо - почему не отвечаю на ее послание, которое "со страшным стихом"…


17:40
Зашел в Букинист, затем в книжный на Замковой - нет Музиля и в помине. Зато столкнулся с Дроздовым и у него-то Музиль (2 тома!), конечно, есть! Завтра, м.б., занесет, если найдет время. Вышел из книжного и у Синего дома - Желяпов стоит в пикете, раздает прокламации. Поинтересовался у меня о судьбе "Идиота". Рассказал ему, что готовлю "Кубик". А он меня пригласил в свое помещение (на 60-80 человек) новое - устраивать презентацию "Идиота". Это было приятно. Надо делать Кубик.


16 февраля
23:16
Сижу за страничкой с Пушкиным. Надо делать диск, а то девушка из Минска (Лариса) пришлет деньги, а диск - сырой…


18 февраля
0:55
Алексей принес роман Роберта Музиля "Человек без свойств". Попили чаю, поговорили.
Вчера написал письмо Самигулиной по поводу ее страшного стихотворения. Жду ответа.
Жека передаст с отцом оставшиеся нескопированными мувики с диспута о полетах на Луну.
Весь вечер просидел за html-страничкой Пушкина.


19 февраля
2:00
Продолжаю делать Пушкина.
Катя С. до сих пор не отвечает.

Высоцкий еще отчебучил: "Что ты собираешься делать с Женькиными файлами?". Какими Женькиными файлами? - спросил я, как будто не понял, (я вполне понял, но просто как будто ослышался) о чем он говорит... Высоцкий поправился, но с такой интонацией, что эта оговорка ровным счетом ничего не значит. Я, видимо, маньяк.


19 февраля
12:30
Вчера покорпел с Пушкиным до двух ночи. Самигулина молчит (насупилась?).
Начал читать Музиля (любимого автора Бродского и Дроздова).


25 февраля
9:55
Ночью получил письмо от Глазунова Вадима (однокурсника Меньшикова). Якобы случайно узнал от своего знакомого об опубликовании своих стихов (№32) в интернетовском "Идиоте", залез на сайт и окунулся в волну воспоминаний. Восторженно пишет об "Идиоте", о том, что он получил такую премию, о том, что журнал продолжает существовать…
Прислал кое-какие сочинения и был бы очень рад сотрудничеству. Много рассказал о себе, об Онохине, Рогудееве, других…
Большое письмо. Такие письма сейчас редко кто пишет.


26 февраля
19:35
Собираюсь в Могилев. Звонила Ольга (наконец-то стала меня называть на "ты"). Попросила привези ей газету "Из рук в руки" завтрашнюю. Увидимся.
Надо сделать несколько дисков с "Идиотом", книжку-малютку, распечатать текст завтрашнего выступления…


27 февраля - начало в 17:00, МГУ им. Кулешова, корп. 4, актовый зал.

Сборник своих стихов.
Фильм НА СМЕРТЬ ПОЭТА
Цветы купить для Оли К.

Речь: упомянуть, кроме Оли - ее помощников.

Проехал "Медзведку" - название написано по-белорусски. Вот и напомнило (а некоторым и - открыло), что "медведь" - это тот, кто ведает, где есть мед.
Надо, надо сохранять белорусский язык - так сохраним и русский (будем лучше понимать свой язык).

Дрибин - населенный пункт в Могилевской области. Дрибинская.

Эдуард Медведский
Тимофей Яровиков (заболел)
Вячеслав Новиков
Виктория Лейковская (Минск, редактор); Трэнас - псевдоним.
Катя Самигулина
Юлий Ильющенко
Алена Дрибинская
Яна Высоцкая - очень хорошо читает (наизусть шпарит, как по писанному) и голос - приятный.
Мария Полтинникова (Маша Бран - в маске, a-la робот, ассистирует Ильющенко)

Испытываю некоторую неловкость, выходя на сцену со своими стихами. Ведь стихи пишу не для того, чтобы их читать со сцены. Стихи мои пишутся сами. Я их записываю (приложив усилие, конечно, в поиске слов).


28 февраля
10:00
Утро (суббота)
Дрибинская же Анюта (сейчас она - в Минске работает) поведала мне, почему она не испытывает волнение перед выступлением:
- А я людей люблю!
Тут она в точку попала. Я-то людей не люблю. Вот и охвачен волнением, когда перед ними выступаю.

Говорили вечером (Катя Самигулина, Оля, Юлий Ильющенко и я) о Кляус и Кляйн, о других, которые могут выступать со сцены. Мое выступление хвалили.
Мне очень понравилась Самигулина. Гораздо сдержаннее стала выступать, без экзальтации - но аудиторию держит. Шаманит. Особенно когда она читает строки о самом главном - и взлетают сакральные имена Будды, Мохаммеда, Иисуса - сильные слова.
Дрибинская - одно стихотворение. Признавался ей в любви (она даже растерялась от моих слов - не сумасшедший ли перед нею, и слегка отстранилась).
Катя грозится приехать в гости весной.
М.б., соединить презентацию №40 с ее выступлением?
Дмитрий с сарказмом поинтересовался - что, мол, сороковой номер - последним будет?
И Оля интересовалась выпуском сорокового номера. И то, что она об этом спросила - ускорит его выпуск. Поблагодарил ее за этот вопрос.

Подарил диск с "Идиотом" - Дрибинской, Самигулиной.
А вот минчанка (редактор), что первой выступала - это же ее издание лежит у меня дома белорусскомовное, с Вожиком, квадратное!

Зрителей - только половина зала. Вот бы - полный зал! Что для этого надо? Надо так выступать, чтобы на твое выступление люди пошли - посмотреть. И получить удовольствие от полета.
Юлий не забывает Исаченкова.

И Катя, и Юлик - молодцы. Сценические костюмы. А девушка, что читала как робот - Мария Полтинникова.

Подискутировали с Катей о том, что ей не нравится заведомая сложность тех же постмодернистов. Я пытался ей объяснить, что, например, чтобы читать даже сказки народные русские, надо для начала научиться читать, азбуке научиться. Так и живопись современную не поймешь, не зная ее азов, ей присущей азбуки. То же - и в понимании музыки. Нас ведь этому практически не учили в школе.

Исправить в ХКЖгВ: Касабуцкий - лидер группы "Молодость", а не - "Красные Звезды"

Надо написать письмо Самигулиной, где обстоятельно объяснить, почему, фигурально выражаясь, "Авиньонские девицы" стоят 50 млн. долларов, и почему надо учиться понимать живопись. И почему совр. искусство требует искусствоведческих разъяснений (а не просто - "нравится - не нравится". Писать письмо.


28 февраля
21:04
Есть новая АХИНЕЯ - от Кляус и Кляйн (Сергей)! В №41 (или даже в №40?)

Видеоряд по Черному Буселу - Аня Титович
Фотографии по Аисту 10 делали - Инна Сну и Тема Рябов

2 марта
1850 р. заплатил за бандероль с диском.

Гюнтер Грасс - почитать что-нибудь.

3 марта
0:08
Дюрер, серия "Корабль дураков" (из передачи Шемякина - гримасы - Шемякин провел некоторое время в психбольнице).

4 марта
23:55
Отослал письмо в Минск с отчетом о посылке бандероли с диском "Идиота".
Взял из Банки 10000 руб., чтобы заплатить за квартиру - их не хватало.

9 марта
0:52
Перевел в своем хостинге свой е-мейл с Мартовского на своей родной - novikov@idiot.vitebsk.net
И - наконец-то смог обновить сайт "Идиота" - надо было только поменять ftp-порт (21) (благодаря тому большому списку разных сайтов, который предложил ftp-commander. И который я собирался (!) удалить…


9 марта
15:00
Любое, даже незначительное улучшение внешнего вида или качества изготовляемого предмета (объекта) подчас требует больших усилий и затрат, и поэтому (к примеру) - пачка "Winston" выглядит неуловимо лучше (неуловимо, но лучше) чем пачка "Магната".

Карасев Леша заходил - готовит выставить свои новые фотографии, ищет зал для выставки. Предполагает Музыкальную гостиную, просит меня узнать.

"Самодеятельность на контролируемой территории" - это обо мне в этой стране.


10 марта
(днем)
Обновил сайт и приступил к ХКЖгВ-2008.
Залазил в set-up Bios - вроде бы уладил вопрос с загрузкой системы. Поставил антивирусник, что притащил с работы.

11 марта
Вчера поделал Хронику 2008.

"Те, кто оценивает живопись по степени ее сходства с реальностью, обладает разумом ребенка" - китайский живописец 12 века.


12 марта
12:20
Вчера вечером, долго не размышляя, позвонил Высоцкому и попросил его помочь перевести песни Исаченкова с кассеты на компьютер. И - все получилось. VSK сделал все замечательно, как я просил. Оказывается - песен - не четыре, как мне казалось, а целых шесть. Примерно на 22 минуты. Они уже у меня в компе. Сделаю диск Исаченкову на ДР (в мае).
А вот с передачей ТВ Катеринина - надо просто установить другой кодек.
Домой вернулся пешком, в полночь. Еще успел поработать над Хроникой 2008. У Высоцкого оказались записи Буркиной и Филиппенко. Скопировал и их (они и были у меня когда-то…)
VSK заинтересовался моим исследованием по слову "Солнце".

Исаченков готов почитать свежее гениальное стихотворение, и уже одно прочел по телефону за свой счет. А второе - длинное, и хотел его прочесть за мой счет. Вот и придется (чтобы не обременять свое материальное положение) идти к нему и слушать длинное стихотворение.


13.03.2009
У Исаченкова.
Артура подчас лучше и безболезненней слушать (когда он принимается читать свои стихотворения и остановиться не может) так, как слушают музыкальную пьесу.


15 марта, 13:05
Готовлю ХКЖгВ-2008.

16 марта
1:27
Весь день занимался ХКЖгВ-2008. Звонил Колбанову (в поисках Дойлидова). Дойлидова не нашел. Колбанов с ним рассорился и дать его телефон не может.

1:48
Получил от некоего Ягудина письмо со статьей о психиатрических беспределах. Нет уже сил читать ее во втором часу ночи. Завтра.


17 марта
10:20
Вчера вечером только для того, чтобы хоть сколько-нибудь оправдаться перед собой - открыл ХКЖгВ - поправил пару предложений и - свалился. Спать.

Карасеву найти помещение для 1 июня (Муз. Гостиная?).

Катя Мак. пригласила на оперу "Волшебная Флейта" в КДЦ. Как оказалось, я никогда не слышал эту оперу - ни целиком, ни отрывками, и ее при мне не цитировали.


22 марта, воскресенье.
17:00, в понедельник - Д. Симанович, муз.гостиная, - юбилей творческой деятельности (вышел первый сборник его стихов - или - первая публикация?).

10 апреля - Манагер, руководитель группы "Родина" (из группы Егора Летова).

28 апреля - "Чернозем" (Тюмень).
3 мая - Бранимир - бард из Волгограда. Сантим из Москвы - нагрузка. Катя просит вписать Бранимира с женой и Сантима.

Катя Легостаева


24 марта
Вчера в 17:00 в Муз. Гостиной - вечер, посв. 50-летию творч. деятельности Дав. Гр. (вышло два сборника детской поэзии).
В зале - около 100 человек. Стихи, музыка.
В основном (получилось) пестовался период его учительства в сельской школе.
Был Духовников, Кибисов, директриса той школы, в которой учительствовал в свое время ДГС. Исаченков не пришел. Никто из наших не явился (никого и не приглашали, видимо).
Светлана Бородулька.
Владимир Попкович - переводчик.


25 марта.
Вчера опять - немного поработал над Хроникой 2008 и - всё. Немного. А надо бы уже закончить и отправить ее в www (хотя бы пока без фотографий).
Вчера посмотрел передачу о Дмитрии Пригове. Не он ли у меня печатался (через Татьяну Алееву)? Посмотреть хотел еще вчера, но - уснул. И сфотографировал Сорокина с экрана.

Духовников работает над неким мультфильмом - хочет, чтобы я глянул на раскадровку.

"Мой дядя - самых честных правил…"
"Осел был самых честных правил…" - из басни Крылова об осле (которому доверили охранять капусту от коз). - тоже, если бы не специалисты - не знал бы всего богатства поэзии Пушкина. - никуда не деться - надо учиться понимать не только музыку, живопись, но и литературу.

27 марта
13:30
Вчера пришел с работы в двенадцатом часу ночи. Поел, посмотрел фильм по "Культуре", да и уснул. А намеревался продвинуться по ХКЖгВ хоть немного…


30 марта, понедельник.
Сегодня виделся с Духовниковым. Тот подробно рассказал мне сюжет своего мультфильма. Витебск, мальчик - акробат, велосипед, инвалидная коляска, витебские улицы, все - в монохроме, изредка - цвет.
Разговаривал по телефону с Джимом (по поводу голоса по радио "Культура"). Говорит, что это, возможно, был Пукст.

Трубецкой Ляпис - персонаж Ильфа и Петрова.


31 марта
Около 16:30
После работы - к Исаченкову. У него был на днях Олькович (привез ему сканер, без драйверов).
Вчера встретились с Духовниковым. Делает мультфильм. Сказал, что может помочь Исаченкову установить планшет.
Вчера в общем вырисовал ХКЖгВ. Осталось подредактировать (и пригладить).

1 апреля
Вчера сходил к Исаченкову - устанавливать драйвер для его планшета.
Олькович поехал в Новополоцк и еще не вернулся. Исаченков - с новыми зубами. Сказал ему, что Духовников готов ему помочь в работе с планшетом. И еще - что Д. делает м/ф. Исаченков очень заинтересовался.
Ночью, вернувшись домой, еще успел поработать с Хроникой 2008 (уже вырисовывается) и - лег спать.

Павловский Саша - художник ГЦК.

17.00 - Выставка Данилович в Артцентре им. Шагала - КИНЕМАТОГРАФ.

Олег Судаков (Манагер) - всего пять человек. Клуб ХХI век.

Смотрю "Сартра". "Сартр, годы страстей". После такого фильма хочется, очень хочется быть умнее и - мудрее. А Мартов, думается, хочет быть похожим на Сартра.
Завтра - вторая серия.


5 апреля 2009 г.
16:26
Редактирую Хронику-2008 и звоню разным людям по поводу уточнений. Вот и Оле К. позвонил. Она собирается вместе с Ильей Ильющенко приехать в мае в Витебск на концерт группы (?) Сантим. И еще сказала, что на все лето уезжает в Бобруйск на педагогическую практику в пионерлагерь.

6 апреля 2009 г.
0:53
Сделал дело - забросил в Интернет Хронику 2008. Пока без фотографий.

8 апреля
Около 23:00
Смотрю "Караваджо" - вторую серию. Болею.
И ноет зуб. Жалуюсь. Но никто не пожалеет.

56000 потратил на продукты для гостей из Питера (Манагер).

Звонил Исаченков. Говорил о выставке в ЦВЗ СХ (были работы Сотникова). Присутствовала чета Фоминых. Исаченков фотографировал.

С предубеждением отношусь к тем, кто любит Толстого.


Около 18:00
Самого Манагера еще нет. Будет через полтора часа (возможно).
Гуляли с гостями до музея Шагала (и были в нем). 27000 руб. отдал за билеты. Катя со мной не расплатится.
Какая-то незнакомая группа на разогреве. Леша Новиков (Обормот) здесь - повезет, видимо, Манагера после здешнего выступления в Могилев.

Сергей (первый сопровождающий) - с ним беседовали на культорологические темы.
"Карамазов Драмс" - группа из Смоленска (Эдик знает).

Девушке из группы Манагера (ее зовут Варя) подарил диск с "Идиотом" и фильм "На смерть поэта". Она счастлива.
Высокого зовут Женя.

Обормот выступил (Эдик на барабанах!) и еще две гитары. Обормот получил видимое удовольствие (в отличие от меня). Слов не слышно. Лично мне больше нравится слушать Pink Floyd…

Манагера зовут Олег. Группа "Родина"


12 апреля 2009 г.
2:40
От Ляпина (автора стихотворения про кролика пинкфлойдовского толка) получил еще одно гневное послание - и на этот раз уже предметнее обрисовалась тема - его дрязги с Исаченковым.


15 апреля - ДР VSK
Вчера был у Исаченкова. Завез ему Лапинские письма гневные. Ис. рассказывает, что этот Лапин - двухметрового роста и у него с ним были терки.
У Артура взял его фотографии с выставки Сотникова и др. М. прочим, там же были выставлено несколько работ Кухто (с кентаврами).

Новый хостинг. Хотят 15 долларов в месяц. Можно торговаться. Гоголя, 14, комн. 716 (б). Артем (тел. 7113268), с 9 до 19.00 обед с 2 до 3.


17 апреля в ЦВЗСХ (Белобородова) - презентация книги прозы Артема Арешонка.

Ирина Маштакова (музыкант филармонии).
Джим и Костя Степанец - воскресенье, 26 апреля (27-28) - праздники.
Квартирник вечером.

21 - аргентинское танго. Орган - завтра.
7000 р. Список.

Артем Арешонок - 10 лет творческой деятельности. Три книжки.
Слово - Д. Симановичу. - 75 лет Симановичу.
Владимир Попкович - Переводчик - куратор Арешонка по переводам с немецкого.

Духовников и Вал. Могучий - художники, оформили две книги Арешонка.

Выступает Вал. Могучий (это другой скульптор, не плотовский, не Рубовский отнюдь)

"Он (Арешонок) делает шаги к свободе".

У Валеры завтра - ДР.
21-го числа - выставка в Худ. музее.

Жанна Шамшур - художник. Наталья Соловьева - вит. поэтесса.

Артем не поддается на улыбчивость витебских работниц от искусства (что эта поэтесса, что директор зала ВЗХ). А Наталья - словоохотлива и с радостным сердцем (как Алеся Фомина).
Порадовался умению Арешонка оставаться самими собой и не поддаваться соблазну говорить то, что от него хотят услышать.
Вот искусствоведша и взбрыкнула по поводу шагаловского рассказа.

Сергей Сотников "Единорог" (сижу рядом с ним, борода обрублена у единорога).

Сергей Самоненко - молодой поэт.

Гессе, 2005 год. Русским переводом не пользовался. Белорусский перевод (далее - неразборчиво).

Полет женщины у Пикассо завуалировал Арешонок си ят Ян (неразб.) "Кропка Алею" - капля масла. О Шагале - принудили Шагала уехать в 19-ом году.
Сотрудница вит музея, а она - злая, злючая.

Юлий Ильющенко - поступает в московский литературный институт. 350 строк надо отослать стихов.

Два сценария готовятся у Арешонка (про любовь) - по секрету сказано.
Эрик Фридман (?) - переводчик его стихов собирается издать в будущем.

Приобрел у него книжку (Артем остался должен 7000 руб сдачи).
Выставка: Олег Захаревич, Сергей Сотников, Сергей Кухто, Денис Синюгин, Владимир Бузиков, Олег Костогрыз, Лилия Кулиненок.
Выставка - одна из немногих, понравившихся мне в Витебске.

Елена Гурина
Владимир Концедайлов
Константин Прешкович

28 апреля - "Чернозем" + АФ в "21-ом веке"


Суббота.
Поймав себя на том, что ищу свое имя в рассказах Арешонка, подозреваю, что очень многие люди так и читают ХКЖгВ в "Идиоте" - в поисках своих имен и того, как это имя отзывается. Нам крайне любопытно, как мы представляемся в этом мире.

Вчера с Матюшиным после Арешонковской презентации заходили ко мне - сбросить его файлы для ХКЖгВ.
Матюшин - постаревший.
А после работы успел только перевести фильм о премьере "НСП" (На смерть поэта) в меньший формат (причем сегодня утром (в 4:00) посмотрел - размер уменьшился (в КБ) совсем ненамного. Надо еще попробовать, а то 700000 МБ - многовато для дискового "Идиота".
И еще посмотрел фильм о последнем Празднике ветра, снятый левым человеком от Исаченкова - кое-что оттуда можно смонтировать, но общее впечатление - очень скучно (снимавший - не в контексте этих праздников).

Растаев - в Бобруйске - познакомить его с Олей Касабуцкой.
Вышел от Духовникова. Заходил сегодня с Ириной. Она по-прежнему хороша.
Но, тоже - (a-la Samigulina) - отдает предпочтение "нравится - не нравится". Это - женское?

Бывают исключения (у меня в представлении): сначала - поэт, потом уже - женщина (Ахматова). Сначала - поэт, потом - еврей (Бродский).

Карасев - на 1 июня - дата выставки.


18 апреля 2009 г.
Матюшин поведал (вчера, когда шли с ним по Правде - вот ведь что происходит с языком: шли по улице им. газеты "Правда"), что он и музыку начал писать к своим фильмам (?).

21 апреля
18:15 - Звонила Оля Касабуцкая - что-то пришлет по почте (кто-то очень хочет со мной переписываться). До этого звонила другая Ольга (журналистка будущая) (тоже - из Могилева) - пришлет вопросы по "Идиоту".

В пятницу вечером Маштакова с Алесем привезут комбик для Джима

22 апреля 2009 г.
0:12
Письмо от Оли (журналистки из Могилева):
Привет, Слава!
Буду писать по-русски, чтобы тебе было легче ориентироваться. Я просмотрела 40 номеров "Идиота". Почти всю информацию, которая меня интересовала, я отыскала там. Поэтому вопросов у меня к тебе будет немного.
1. есть ли у "Идиота" определённая концепция?
2. Каким образом и среди кого распространялся журнал в 80-е, 90-е и 2000-е годы?
3. По какому принципу ты подбираешь материалы для издания?
4. Можешь оценить, насколько изменился журнал за 26 лет?
5. Когда "Идиот" перестал печататься на машинке?
6.В каких условиях происходил набор текста на машинке?
7. Сколько номеров вышло после 40-го? Каким тиражом?
8. Сейчас над изданием ты работаешь один? Или у тебя есть помощники?
9. У тебя, насколько я поняла, были проблемы с властями в 80-е из-за "Идиота"? Можешь про это написать вкратце?
10. Как ты думаешь, какие плюсы и минусы есть у самиздата в сравнении с официальной прессой?
11. Сможет ли выжить бумажный самиздат в 21-м столетии и почему?
12. Расскажи немножко про диск "Идиота". Когда возникла такая идея? Сколько это заняло времени? 13. Среди кого и как ты его распространяешь? Сколько уже вышло копий?

Спасибо большое за внимание! До встречи!

23 апреля
18:45
Отослал свои сов. секр. данные по хостингу на нового хозяина. Надеюсь, что получил. И не во вред мне употребит. Договорились на 10 долларов в месяц. Вот она - цена мировой известности!

Приятно иметь дело с Ириной Маштаковой. Здравомыслящая особа.

Атолл - 70 долларов новый картридж. 45000 - новый барабан. (15-17 долларов)


26 апреля
Квартирник.
Включение, переключение тумблеров на Джимином комбике - а есть ли такой тумблер - "включить сердце"? У Джима он был включен сегодня.
Матюшин - молодец - фотографировал.

26 апреля
23:10
Закончился квартирник.
Для "Банки" - Костя Степанец порывался все деньги бросить в "Банку", да я позволил только часть небольшую бросить - неудобно… Но тысяч 5-6 бросили.
У Степанца, к сожалению нет харизмы, и нет голоса. Нет необыкновенности в голосе. Это - необходимо! У Джима - все есть.
Джим в одной композиции из гитары такие звуки извлекал, какие раньше я не слышал - прямо-таки человеческим голосом пела гитара…

И вся собравшаяся публика - вменяемые люди. Только один напился - стал беседы разводить посреди концерта. Поставил вопрос - кто в группе главный? (чтобы, дескать с ним вести продюсерские переговоры). Не люблю таких.
"Это интервью, или допрос?" - остроумно заметил Джим.
Пришлось дунуть в трубу…
Цвики ушли сразу после программы - не остались на бисовое выступление.

Степанец - витебский, учился здесь, и много чего организовывал.
Зато квартиру освободил от мусора (шесть мешков), помыл полы, унитаз. Много пользы сделал. А "Идиот" потерял один полный день…

Понедельник
23:20
Поставил пружинку в картридж и начал печатать 2-й экземпляр Кубика.
И застопорился на Исаченкове - не лезет в формат (печатает не 100%). Ничего, разберемся.
Правда, завтра с утра - гости (музыканты).

Джексон (Женя) - солист. И автор текстов.
Сергей Слесаренко - барабанщик.
Штакет (Саша Поляков) - москвич, басист терминатор.
Максим.
Полный, в очках - кошечник (бывший). Потом все систематизирую. Джойса из меня все равно не получится.

Москва, магазин Проект О.Г.И. - магазин малотиражной литературы.
Пир О.Г.И. кафе + книгарня

"Чернозем" - пять человек. Тюмень - Могилев. "21-й век".
Москва проект АГИ. - сайт посмотреть продажа малотиражной лит-ры.
Фаланстер - тоже магазин.
Сергей (мой коллега по приему) в группе "Чернозем" тоже есть Сергей.

От концерта - двойственное впечатление. Так бы и записать в Хронике - двумя колонками. Но - долой эмоции из Хроники. Поступлю дипломатично. Описание событий без каких-либо умозаключений. А для себя отмечу, что если я своим журналом где-то на них похож, то ну его на хрен, такой журнал (вместе со мной!). Или петь или пить. Пить, чтобы петь, или петь, чтобы пить?

Аня - девушка клавишника Максима.

Приехала Катя Легостаева из Минска. Ударилась, как я понял, в изучение православия.
Несла некую новоязовскую ахинею по истории старославянского языка. Почувствовав, что начинаю тонуть в потоке ее высказываний, поинтересовался о ее образовании. Оказалось, что она недавно закончила среднюю школу и по Интернету сейчас изучает на некоем сибирском сайте (фашистском, подозреваю) старославянский язык, а вернее, шовинистские измышления истинных патриотов… Бред…
И все же мне самому не мешало бы вспомнить историю русского языка.

Женя (Джексон) - основной (думает только о том, чтобы выпить).
Москва - барабанщик - играет для группы Эдика Юдовина. Меня уведомили, что это классный барабанщик.
Он-то и посоветовал связаться с московскими магазинами малотиражной литературы.

Ролов. Афиши: "Рок против моста Блохина", "Панки за орошение болот" и т.п. Вот - афиши!

Виталь Бровка - его аппарат. Концерт Дельфина - это его организация.
А у Миши Шаланина сегодня - восемь проданных билетов.


1 мая
12:30
Звонила Джеки - уведомила, что занялась распечаткой журнала "Груша Карамазова".
Еду к Гоше на званый обед. Видимо, получу от него диск с видеозаписью о поездке в Москву с Высоцкими и Леной.

2 мая 2009 г.
1:39
Компьютер отказывается делать спуск полос для Сотникова и отказывается обрабатывать фильм о поездке в Москву (что Гоша сегодня мне записал с кассеты на диск).

"Микрон" - Артем (и Дима - программист)
Ул. Гоголя, 14, 7-й этаж.
Просят писать статьи о Витебске - 3-4 тысячи символов.
Полтора месяца отсрочки от платежа.

4 мая 2009 г.
22:50
Только что от Мартова - забрал у него стихи Ильющенко, что он прислал мне на рецензию (для посылки в Литинститут - собирается поступать). Моя почта не работает. И не могу найти телефон того Андрея, что курирует мой новый хостинг.

23:00
В ХКЖГВ: Не забыть рассказ Юры о концерте Дельфина - ему не понравился: 1. звук; 2. - задержка концерта на час двадцать; 3. Звук был отвратительный.


11 мая 2009 г.
21:30
По дороге к хозяйке встретился возле пединститута (хрен вам я буду называть его университетом!) с той милой девушкой, что так нравится мне в качестве конферансье. Она была очень рада со мной поговорить, а в конце даже обняла меня… Оля, кажется, ее зовут.
Подготовил исправленный вариант обложки диска для Исаченкова.
Режу крайнюю плоть отпечатанных страниц Кубика.

Автор сценария - Кореньков. Не мой ли это сокурсник?

15:30 - под Кировским мостом.

21 мая - арт-сессия.
24 мая - квартирник у меня.

Костя Степанец, оказывается - тележурналист (узнал из утренних теленовостей).

13:42
Миронов позвонил экзальтированно: "В лесу было накурено" - автор - витебский (?). Зеленогорский - фамилия.
Говорит, что книга есть в магазинах. Азаренок ему сообщил.

В глине, якобы, содержатся некие элементы, способствующие модулированию молекул ДНК. Именно в глине. Вот и думай: "Сотворил человека из глины".

Квартирник 24 мая в 18.00 (воскресенье). Бранимир приезжает 24 утром. Уезжает 25 вечером. Саша Бранимир.

SATA - тонкий провод. 500 GB - прим. 50 долларов.

Freedon.by - хостинг.


19 мая
ДР Исаченкова.

Перевод Л. Кэрола на бел. язык.
Девица - рисунки. Перевод - …

Артур был очень рад моему подарку.
А компания (+ В.И. Брус) - ужасна.
М.пр., Брус прочел новое стихотворение - очень хорошее. "Запрещаю тебе его публиковать! В своем журнале!"

Рисунок: линии и квадраты - на перекрестии - визуально возникают черные пятна, хотя на самом деле их нет.

15:13
Артур утром позвонил: "Не люблю извиняться, но тут - другой случай…" Говорит, что сильно поколотил Бруса. М.б. так с ним и надо? Он что - неудачник? А как еще объяснить брусовскую агрессивность? В любом случае, я предпочитаю "не марать руки".

Леша Карасев - Макаревич - 30-40 экз. сборника.

Касабуцкая собирается приехать на Бранимира. Полоцкий рынок, 18:00.

Артуру дал еще два диска с его песнями.


24 мая (ночь)
У Исаченкова - все по-прежнему. И он очень радуется этому диску. Сегодня занес ему еще два. Свой он уже подарил Лене Аргубаш. У нее - ДР. (сегодня или завтра).

Теория происхождения языков. Даже если была доисторическая цивилизация на этой планете - то она могла повлиять на наши цивилизации.
Квартирник. Миша - на вокзале под часами, с 16 до 17 часов будет ждать народ. 3-я Сильницкого, д. 6.

Варианты решения проблемы высоты Кубика: 1. Увеличить плотность бумаги. 2. Добавить ХКЖгВ - 2008.

Малахов Дмитрий - студент 4-го курса истфака ВГУ - прочел "Улисса". Занести в "Список"

Замечательный концерт (подарила Катя на свой день рождения).
После Джима - второй удачный на моей памяти.

Он очень скромный. Его называют волгоградским Башлачевым. Да, есть Башлачевское. И это - тоже хорошо. И с хорошим чувством юмора человек.
А на диске слушается не так, как вживую. Вживую - лучше. И он извинялся за брутальность своих песен. И за их "негативизм". Около 25 человек аудитории. Внимательно смотрел, как я пою. После его выступления мне было стыдно за свое.

А Ева? - Ева ела яблоко.
Уходили годы наши НАДОЛГО.
"Надолго" - не то слово. Но вариант - "навсегда" - не ложится в ритм. И вот возникает другой смысл в слове. И автор (Бранимир), если его и этот смысл устраивает - соглашается. Так язык (русский в данном случае) навязывает свои идеи.

Дима установил HDD 500 ГБ. Удовольствие обошлось в 200000 р.
Попросил мой 250 ГБ подержать - он может его продать.

26 мая
9:00
Не забывается Бранимир. Слушал его диск. А диск оформлен абы как (так, видимо, и надо!)
Вчера обновил список (подключился к серверу!) Дорезал все отпечатанное на второй экземпляр "Кубика" и чертыхался - на Пушкине (или на Хронике? - не помню) нет меток для прошивки, и еще - кажется - попутаны странички при спуске полос. Короче - надо будет разбираться. Вот какой кубизм получается. Совсем не простой.


26 мая 2009 г.
22:06
В ХКЖгВ:
Устроила Катя себе день рождения - праздник (пригласила Бранимира) для витебских, тех, кто удосужился получить счастье и удовольствие от песен волгоградца. Вот и прошлый раз она так же сделала себе и другим праздник от своего дня рождения. Молодец!


27 мая
Вчера вечером собрал (без страниц Сотникова) кубик, кое-что допечатал, начал делать диск с песнями Исаченкова для Мартова. Слушал Бранимира. Заметил, что его лучше слушать (чем читать его стихи). Вся прелесть - в исполнении. Как бы хороши не были мои песни-стихи, но если их исполнять так плохо, как я это делаю - радости будет мало.

В пику Новой Хронологии (и VSK): великое переселение народов (Гумилев) происходило как раз в 3-10 вв. н. э. Кочевники - набеги на Европу гуннов. Их захоронения разбросаны по всей Европе (Дунай).

28 мая.
20:58
Ура, я добился спуска полос на страницах Сотникова! - Стоило три вечера покорпеть беззаветно и - все получилось. 2-3 препятствия (увы, так и невыявленных) - я их, видимо, устранил. Вот так и надо. Добиваться.

Православное человечество старается не употреблять более двух шестерок вместе (Семенов сегодня, когда в калькуляции получалась цифра "66", уменьшил ее до 65). Так что шестерок, возможно меньше по статистике в печатных изданиях. Хотя… (можно и по другому посмотреть. В любом случае - "6" (в лит-ре художественной, м.б. даже больше употребляется - тогда и литература - от лукавого) не обычная для бумаги цифра.

Лена Коновалова рекомендует Adobe Illustrator вместо Corel использовать.

ХКЖгВ: Исаченкова работу украли из комбината мастацтва.

Андрей Олефиренко - правильно. 1995 год - статистика по самоубийствам в РБ.


1 июня
Алиса не отказалась от встречи со мной - познакомиться получше. Познакомились. Первое впечатление: не глупая, открытая, с зубами - особа, с которой можно поддерживать приятельские отношения.
Выше меня ростом. Дизайнер. Жила в Ленинграде около пятнадцати лет. С Артуром знакома раньше, чем я. Пока он будет писать картины, ему будет много прощаться.

Около 12:00.
Изменила мне задник для диска с "Идиотом".
Сказала (видимо, узнала от Исаченкова), что весь архив А.Глебова теперь - у - Саши Вышки. Это - симптоматично. И поучительно. Я не хотел бы, чтобы мой архив ушел не туда, куда я хочу. А куда (кому?) я хочу? Кому его отдать? Надо уже думать.

22:20
Хорошо знала Володю Филиппенко и его учительницу (назвала ее имя и фамилию).
Максиму Леонидову делала оформление его музыкального диска.

Создать аппликацию (для начала - файл) из фотографий лиц своих знакомых, желательно по хронологии знакомства, с пробелами для людей, чьих фотографий у меня нет.


3 июня
23:00
Обрезаю крайнюю плоть страничек Кубика, слушаю телепередачу о Татлине по "Культуре" - через весь фильм о художнике - музыка "Кинг Кримсон" - приятно.

6 июня, 12:30
Вчера решил в кубике добавить ХКЖгВ 2008. Так, он поднимется и больше будет походить на кубик. Перфекционист. Зато смогу сказать - я сделал все, что мог.


10 июня.
Пришла девочка к Анне Ахматовой и говорит: "Нам в школе говорят, что бога нет!" Ахматова: "Да? А куда же он делся?"
М.п., Миронов сообщил о своей встрече с В.И.Брусом и сказал, что, насколько он понял, Брус тяжело болен. Рак легкого подозревают.


15 июня
11:20
PhotoShop'у не хватает RAM-памяти. Какие-то несуразицы.
Духовников советовал проверить комп на вирусы. И почистить temp-файлы.

Delite - уДАЛИть.


16 июня
Весь вечер провозился с вирусами. PhotoShop по прежнему подглючивает. М.б., переустановить его?

18 июня
9:45
Идя вчера вечером с работы домой, встретил Сенькова - необычайно дружелюбного. Тот рассказал о себе все последние новости (у него на писательском поприще - четыре больших повести - пока не может их "пристроить") и меня спросил, переведя дух, из вежливости только, о моих делах.
Вчера немного поработал над внедрением фоток в ХКЖгВ-2008.

Вчера получил письмо, в котором красивыми фразеологическими оборотами мне дают отлуп по поводу физика Перельмана и теоремы Ферма. Якобы Перельман не теорему Ферма доказал, а другую гипотезу. А я, получается, даю публике неправильную информацию (где же это я поместил? - в Хронике, или в Колонке Редактора?)


23 июня
Днем звонил Ильющенко. Сообщил, что отослал свои стихи в лит.институт. Надеется, что они успеют дойти по почте в срок.


24 июня 2009
Время бежит гораздо быстрее - в моем возрасте. Ничего не успеваю. Вчера ни одной фотографии не забил в Хронику 2008.


1 июля.
Был с утра у Исаченкова - фотографировал, по его просьбе, работы, которые он упаковывал для предстоящей выставки в Литве. Надеется, конечно, хотя бы некоторые из них продать.
И сегодня утром уехал в Минск. Оттуда - за границу. Около месяца его не будет.


3 июля
11:36
В.И. Брус - в реанимации. Все там будем.

Среда.
20:31
"Идиот" совсем не движется. Обидно.
Из "Банки" изъято 12000 р. + 5 евро.


Пятница
20:40
Алиса рассказала чужую историю, рассказанную ей женой Гребенщикова (БГ часто ездит в Англию и проводит там чуть ли не по полгода в студии звукозаписи). Так вот, гидом там у них был какой-то актер, что ли, то ли музыкант, не помню, англичанин, и он был идеальным гидом - а все потому, что он любил свою Англию. Смеялись с ней по поводу болгарского языка (а заодно и белорусского) в связи с вывесками, надписями и т.д. Я сказал, что почти всегда, когда читаю по белоруски, готов улыбнуться - словно кто-то специально коверкает слова, чтобы я улыбнулся.

Она, как оказалась, не слышала от Миронова истории с вокзальными часами.


13 июля, понедельник.
Братишка не видит никаких проблем с тиражированием моего кубика у них в Самаре.


"Сплин" поет новую песню ("без рок енд рола") - четкие King Crimson'овские реминисценции в музыке. Абсолютные! Вот и до нашего народа дошли звуки King Crimson!


Воскресенье
около 17:00
Читаю Музиля. Нравится. Если все-таки обнаружится некая супер-идея романа, ... то можно будет сравнить по значимости с ФМД.


28 июня
13:50
Продолжаю читать Музиля. Подмывает конспектировать емкие и многозначительные пассажи. И все-таки опрометчиво (не дочитав до конца) уже хочется воскликнуть: Достоевский - прекраснее!


6 августа, четверг
Вчера посмотрел "Impire Inside". Это - настоящий кинематограф - со своим языком и своей системой образов (которые нам еще надо и предстоит освоить).


Понедельник
Около 13:00
И "апокрифичность" - недостоверность - тоже - в парадигму идее "Идиота".

Вадим, чтобы было что почитать на досуге, неизвестно с какого перепуга купил газету "Завтра". Я ее, между прочим, прочел почти всю - свежестью повеяло. Есть и просто замечательные статьи - Владимира Владимирова, например, "Философия будущего" (к сожалению, только вторая ее часть, заключительная (начало - в №31)).


16:30
"Антихрист" Ларса ф. Трийера пока не поступил в продажу. А статью об этом фильме уже прочел (и не где-нибудь, а в газете "Завтра"!)
М.прочим, совсем другого характера газета (я уже пресытился псевдо-демократическими "Аргументами", тем более "Комсомолкой").

По настоянию Вадима присутствую при совещании "оргкомитета" по празднованию дня рождения некоей Полины - 18-ти летней девушки (богатых родителей), желающей (как я понимаю) хорошо выйти замуж. В какое-то время осознал, что это может и мне быть полезным - для будущих презентаций журнала "Идиот" и т.п.

"Солнце", "вода".


15 августа
Сделать фильм - портрет - многоминутная съемка лица человека - без репетиций - просто объяснить задачу - "сидеть" и "сниматься" - нельзя говорить, можно - сидеть и смотреть в камеру - всё.
Энтони Кларк - британский офицер, прекративший артиллерийский обстрел в Сан-Сепролько (Воскресение Христа) - вот пример! - в анналы "Идиота"


16 августа, около 10:00
Слово "кино" в русском языке уже имеет значение большее, чем "кинофильм" и "кинотеатр" (из-за феномена рок-группы "Кино") и есть много других слов, обогащенных ономастикой и явлениями культуры.

Да, озадачил Алексей Дроздов, когда в ответ на мой запрос о том, кто его больше вдохновил - Достоевский или Музиль (а для меня Достоевский - мерило литературного таланта), ответил, после некоторого раздумья: "Музиль". Музиль - значительнее, на взгляд Алексея, чем даже Достоевский.

День отъезда из Москвы.
Около 20:00 (время московское).
Думаю о Музиле и его романе. Двухтомник Пруста ("В поисках утраченного времени") - очень дорогой. Цену даже не узнавал - осталось мало денег, а мне еще за квартиру платить, и алименты…
Слушаю Рахманинова (привез кучу дисков, что приобрел в Самаре и в Москве).


21 августа
Олькович хочет прислать мне для "Идиота" свои смешные рисунки. Мой адрес найдет из сайта "Идиота".

Странно, у меня нет фильма Высоцкого "Он тоже ходил в валенках".


22 августа 2009 г.
В. Цвика поведал, что готовит альбом своих песен.


26 авг.
Лена вчера предложила (если проводить презентацию на природе) сделать из пленки или материи огород в форме куба.


30.08.2009
0:58
Фильм Девида Линча ей не понравился.
Между прочим, та же история была со "Сталкером" Тарковского. Думать надо. Осваивать язык Линча, язык кинематографа. Вот ведь в школе нас учили русскому языку, литературе, а языку кинематографа нас не учили. Языку музыки нас не учили… А мы привыкли к литературному кинематографу и отторгаем киноленты, которые говорят на своем языке.
Почему - "Империя внутри"? И над этим уже надо подумать.

Вяжутся события (и воспоминания о них) причудливой вязью и оторопь берет от мысли это полотно попытаться изобразить.


31 августа
Евреи дружат с христианами (в США), а арабы по этому поводу нервничают - боятся, что это - заговор (версия одного арабского политолога).

"Фауст" - новый фильм Сокурова. Съемки начались.

Лапин, подлец послал файл на 30 МБ - качал три часа.
Матюшин тоже прислал e-mail с просьбой внести поправки в ХКЖгВ.

Дима подчас раздражал, и я подчас был неделикатен. Вечер прошел в разговорах. От него узнал, что Ильющенко в лит.институт не поступил. Касабуцкая готовит очередной фестиваль. Шум, по словам Димы, отбился от рук. Дима обиделся на Шума. "Пусть только это будет между нами…" (это и по Шуму, и по Ильющенко)
Настроение весьма скептическое по отношению к могилевской тусовке, а Вожик у него - отщепенец и предатель.
Кажется, единственный человек, которого все уважают в Могилеве безусловно - это Романов.
Много льстивых слов в мой адрес - в адрес моего дела.

Надо делать Кубик. Дима хочет его иметь. А вообще он "надеется", что это будет последний номер ("Ты, Слава, устал").


2 сент.
23:04
Синявский был чужим в советском режиме, оказался чужим и на чужбине. Всем - чужой. Подумалось о себе.

4 сент.
23:23
Утром гость удалился. Оставил 10000 руб. в качестве помощи "Идиоту".

6 сент.
1:05
Сижу над Хроникой 2008 для Кубика (фотографии). Работа не ладится.

6 сентября
14:05
Купил новую клавиатуру. Вот эти строки набираю на новой черной клавиатуре. Старую (до сих пор рабочую) придется сдать в музей (ее возраст - с 1996 г. - 13 лет, верой и правдой).

16:42
Намедни слушал Concerto Grosso №1 Альфреда Шнитке - был повод порадоваться - вот она - реальная запись сознания (музыкального, по крайней мере), когда из мыслей, задумок, идей появляется красивая мелодия (апофеоз красоты - тот фрагмент, кот. используется у Ерофеева в программе "Апокриф"), а потом уходит (ускользающая красота).

6 сентября
18:26
Только что позвонил Ольге Касабуцкой (с просьбой выслать фотографии с майского Аиста-2008, так она ("насуперак" словам Димы, который без мобильника и e-mail) сообщила, что Юлий Ильющенко поступил-таки в литинститут и сейчас - в Москве! Так что Дима - завирается.

23:14
Заметил, что с установкой нового номера телефона связь с Интернетом улучшилась.
Целый день вожусь над тем, как импортировать видеокадр в PageMaker. Ничего путного не получается! Хочется удивиться, но придется, видимо, мучиться…


8 сентября
11:50
Вчера с работы пришел в 11 вечера. Скачал фотографии от Нерпы (25 МБ) - могла бы и уменьшить - качал около полутора часов.
Вчера еще начал клеить кубик из пустых пачек из-под сигарет.


9 сентября
22:38
Нет людей хороших и плохих. Есть люди приязненные и неприязненные тебе. Именно тебе. То есть, удобные и неудобные. Тебе.


10 сентября
22:20
Эдисон Денисов - послушать его музыку.

Константин Степанец (приятель Джима и музыкант их совместной группы БЕЛАЯ КОСТЬ) - репортер ОНТ


28-го сентября в 11:00 - выступление Патриарха в Летнем амфитеатре.

Поискал в сети портрет Александра Глебова - нету! Вот - фотограф!


14 сентября
0:06
Володе сказал, что поисковик на слова "журнал Идиот, Вячеслав Новиков" на первое место ставит, к моему удивлению, статью в Википедии, а уж потом - сайт самого журнала. Володя объяснил, что поисковики дают предпочтение статьям в энциклопедических публикациях.

2:25
Имя художника - подслеповатого, кудряшками головы, вид сумасшедшего, не в себе - Петр (услышал, как зовут его в Комбинате мастацтва)


18 сентября
12:00
Вчера немного сделал фотографий для ХКЖгВ-2008. Наткнулся на неплохой сюжет с Исаченковым, где он читает своего Змееканта - можно сделать клип.

Поэзия есть послание, которое нужно выполнить как можно лучше (Баратынский).

19 сентября
10:30
Вчера немного увеличил "Кубик" из сигаретных пачек, посмотрел "Культуру", записал диск с фильмами Бертрана Блийе (не запомнил точно, как пишется его фамилия). Узнавал у Нестерова, когда можно забрать фильмы о Бродском - подлец, отложил встречу на неделю.
Слушаю Альфреда Шнитке.
Зарплата задерживается, Кубик - задерживается. Все - задерживается. Вчера по "Культуре" - интервью с поэтом Кублановским. Дельные вещи говорил, близкие мне по духу (но - "куда мне до него!..")


20 сентября 2009 г.
20:00
Шел по Московскому и декламировал Бродского - и декламировал как никогда - замечательно - не торопясь - даже медлительно и у самого заходила душа от замечательности строк и моего их прочтения - вот так бы уметь читать публике (ах, если бы она любила стихи Бродского - мне бы не составляло никакого труда это делать, а поскольку я в этом не уверен - отсюда и страх, и боязнь провала - это длинное стихотворение (1972), а публика - заражена клиповым сознанием и поди - найди свою публику!)

Алиса сетует на то, какой я говнюк в своих дневниках (в реальных отношениях я практически ангел). Они все правы - и я не буду обижаться, что они не понимают главного. Это - я. И это - мои мысли. Ведь они примечают, какой я был восторженный теленок в отрочестве - пускал слюни радости по каждому почти обыденному случаю, как Идиот…

16-го октября (пятница) - выступление Бранимира.

То, что мне говорил Гоша о краткой молитве христиан "Отче наш…" - что только православные эту молитву требуют - это не совсем так (только что посмотрел фильм BBC "Тесс" - англичане эту молитву читали по крайней мере три раза в течение фильма).

22 сентября
23:20
Артур прочел свое "крайнее". Опять - про блядей.
Но надо делать свой "Кубик".

23 сент.
23:00
Зашла Катя с Шойхедом-мл. (основная новость - Бранимир снова приезжает в Витебск и опять у Лопатина будет давать квартирник - 19, кажется, октября).


24 сент.
12:22
В ХКЖГв: Бранимир поехал с отчимом Кати в Москву после Витебска.
Катя Макаревич вместе с Катей (Минской) жила в монастыре (Гомельская область).
Шойхед-мл. был в Карпатах.
Вчера искал и не нашел у себя фотографии (или видео) Пластилинового Аиста 2008 (осень). Опять просить Касабуцкую?
Бранимир по профессии - журналист. И ему всего-навсего около 25 лет.

Макаревич проявляет излишнюю заинтересованность ходом изготовления Кубика (хотя, как она сказала, на это есть причина - ей хочется праздника (а он возможен с устроительством презентации).

Катя предлагает в Кубик вставлять клинышки из картона, чтобы они помогли Кубику быть кубиком (не превратиться в трапецию).


26 сентября
Только что посмотрел фильм Леннона и Йоко Оно IMAGINE. Хорошо. Смесь буржуазности, мечты о любви, интересных образов, импровизаций, музыки, показухи, ностальгии (фильм вышел в 1972 году), и откуда что пошло…


28 сентября
13:00
"Православный Витебск приветствует Патриарха Кирилла!" - Слово "Православный" убрали с транспаранта.


29 сентября
Разговор о постмодернизме. Я полез в словари и ни в одном из них не нашел толкования этого термина.
Алиса пыталась объяснить, что это такое в живописи (путем аналогии с цветоделением (SMYK)). Ни черта не понял.
Читал ей Роньшинского "Лысого карлика". Опять не занимался "Кубиком".

Около 13:10
31 октября - "Пласт. Аист" - суббота. - уточнить.
Оля вышлет запрашиваемые мной фото трех участников.


Для меня: Штат Мэн - это Света Литусева. Самара - Надежда Степановна. Кения - Чарльз Нзеон Нзиока, Минск - Галка Жук. Бобруйск - Дима Растаев. (и так далее) А не наоборот!


1 октября 2009
19:20
Вечером, когда я возвращался с работы заходил С.Матюшин (консультации по своему сайту).
Больше никто не осмеливается меня побеспокоить.

4 окт
20:34
Закончил переверстку кубика с ХКЖгВ 2008.


8 октября
Надо быть уверенным в правоте того дела, за которое идешь на Голгофу.


Воскресенье (11 октября)
Осознал, что половина отпечатанного недавно материала по финалу Кубика получилась размером меньше заданного - просто потому, что не обратил внимания на установки по печати (а ведь даже памятку себе составил по правильным установкам на печать, и положил ее перед принтером!)

Дима Ольшанский - добрый человек - забрал мой компьютер (на стендовое исследование). Диски с моими документами, почувствовав-таки мою озабоченность - отсоединил и оставил мне.


12 октября
13:20
Заходил Сотников. Работа, распечатанная на пленке - его.
Сотников сказал, что он тоже дал свой проект памятника Ольге и все проекты экспонируются в Музыкальной гостиной. Есть очень смешные.

Комп сдох.

Касабуцкая, кажется, приедет (с Юлием) на Бранимира. А у меня денег почти нет на гостей.


14 октября
Около 19:00
Костя Грамотный позвонил с намерением зайти и принести на флешке пару своих новых "нетленок". Увы, у меня нет компьютера. Надо бы вспомнить про Костины рассказы, когда мне возвратят мой комп.


17 окт.
Суббота, 21:20
Вчера ездил на квартирник (у Лопатина). Бранимир чувствовал себя почти как дома. Сетовал, что прошедший накануне концерт в Питере забрал у него много сил (три часа пел!). Приезжали ребята из Могилева, Минска. Сергея не смог представить Наташе (забыл, как его зовут - конфуз!). Купил у Саши (Бранимира) новый диск.
Играл на гитаре он значительно хуже, чем первый раз (как я понял, Бранимир играл на гитаре Эдика. Вот так начинается халтура).
А "Ибицу" - просто - загнал. И песню "Ева ела яблоко", как мне показалось, не допел до конца.

Когда уходил, Лопатин чуть ли не со слезами уговаривал меня остаться на баньку. А меня дома ждала несчастная Алиса. И мне было не по себе от неведения о ее состоянии и моей дальнейшей судьбы. Пришлось срываться. А тут еще Наташа... Ехали с ней в трамвае молча. Она меня благодарила за приглашение на концерт.


18 октября
около 14:00
Приедет Матюшин со снятым вчера фильмом о концерте Бранимира.

16:00
Уже не раз посещает меня захватывающая мысль написать о себе все как есть. Т.е. в один том вложить всего себя, с потрохами и мозгами. Составить, так сказать, энциклопедию своей жизни.
Легко сказать. И стоит ли моя жизнь этого труда? Показать тщетность и малодушие (малодушие, которое не раз спасало меня от опрометчивых поступков). Жизнь пресмыкающегося.


Маканин, роман "Осан" (о Чечне) - прочесть.

2-3 ноября - расплатиться за хостинг.

21 октября
21:13 - звонил Мартов. И Касабуцкая: 31 окт (суббота) - Очередной Аист. Просила, чтобы я знамя "Идиота" захватил.

Специальный приз "Идиота" - за самое неудачное выступление на "ПА" (бутылка пива?). На бутылку - текст с Проповедью наклеить.


Суббота.
Нестеров сказал, что такой кубик вряд ли потянет наша типография. Поведал, что недавно закончил макетировать сборник некоего американского поэта, да при этом неправильно составил калькуляцию расходов и посему вся полугодичная работа с неудобным поэтом пошла коту под хвост (с меркантильной точки зрения).

Вот - настоящий фотограф (о Глебове): в нете нет ни одной его фотографии (фотографии его лица). Единственная фотография, его запечатлевшая и размещенная в Интернете - фото Владимира Базана, и та - иллюстрирует работу Глебова (Глебов за работой) - снимает некий сюжет с обнажающейся особой. (Между прочим следует заметить, что вид у этой обнажающейся женщины - как перед казнью).

Валера Самусенок позвонил!


24 октября 2009 г.
16:58
Авария моего компа обошлась мне в 100000 р. Дима сегодня приходил и устанавливал железо. Самостоятельно уже из Интернета накачал драйвер для видеоплаты (встроенной, конечно), установил и его (правда, не понял, что мне это дало). Эта запись - уже на обновленном компьютере. Предстоит установка всех нужных программ… Короче, этим мои выходные дни и будут заняты.

22:10
Нестеров по пути к нему домой поведал, что местная журналистка (кажется, Пастернак) (вкупе с Духовниковым - это его идея - замышляют создать культурную газету в Витебске) …


24 окт
00:35
Звонил еще Матюшин, и придет завтра во второй половине дня (принесет поправленную версию записи концерта Бранимира)

3:00
Никак не уложусь спать. Неймется. Скомпоновал лекцию Высоцкого над Земным шаром.

25 октября 2009 г.
21:40
Матюшин приходил днем. Скопировал себе его фильм-концерт Бранимира (Саши Паршикова). Фильм хороший. Жаль только, что Бранимир был не совсем в форме. А свою замечательную песню "Ибица" просто нещадно загнал в речитатив…

28 окт
23:35
Хороший вечер, безусловно. Они бывают, хорошие вечера. Жаль, что не всегда это отмечаю на страницах своего дневника (помогает подчас, "в минуты душевной тревоги…"). Вот, брошюрую второй кубик (благодаря тому, что нашелся человек, который поинтересовался, как у меня дела по его выпуску - Оля Касабуцкая), слушаю King Crimson, Троицу… Думаю. Как хорошо думается за своей работой! О том, о сем… (и в глинозем… - ха-ха)
Намедни позвонил Валера Самусенок (приехал на два дня маму навестить - да вот и уезжает уже - я же мог бросить эту барщину и поехать к нему… - я растерялся, конечно). Валера, видимо, встречался с Духовниковым (и тот дал ему мой номер телефона). Валера, милый Валера… спрашивал, вижусь ли со своим сыном… Стал серьезен (судя по голосу). Дал мне свой e-mail (не уверен, что правильно его записал). Валера не знал о существовании моего сайта, как я понял… И вот еще - забавная деталь - поинтересовался у кого-то, кто был рядом с ним (у девушки некой), есть ли у него дома на клавиатуре компа русские буквы…(!)


29 (?) октября
Сброшюровал кубик №2.
Готовлюсь к поездке в Могилев.


29 октября
17:40
Закупил пять дисков DVD с коробками - сделаю для Аиста диски с "Идиотом". И купил клей (совсем недорогой) - продавщица утверждает, что он отлично клеит бумагу, а по высыханию - как резиновый. Проверю сегодня.

30 окт.
Около 12:00
Неплохо склеил торец кубика. Чистенько. И, вроде бы - будет держать. Правда, запах - едкий, как у растворителя - вредоносный для жилого помещения. И Март - видимо от этого запаха - мяукал весь вечер.
Сегодня предстоит многое сделать для поездки в Могилев. Молодежь, как я почувствовал из присланных мне Олей стихов конкурсантов - тоже читает и любит Бродского.

Миша Шаланин, Матюшин, Шуруп - могут помочь переплетать кубик.


Тезисы:
Все вы разные. Каждый из вас пишет и судить никак нельзя. А у нас - конкурс. Соревнование не поэтов, а попыток (вариативных попыток) Бога создать поэта.
Мера таланта, мера трудолюбия, мера сумасбродства - ведь это не вы. Это вам дано Богом (природой, родительскими генами - как хотите это называйте). И мы тут пытаемся судить эти попытки Бога.
Но ведь и мы (судьи) - тоже "из глины слеплены". И играем в ЭТУ ОБЩУЮ для всех Игру.
Забавно - казалось, кардинальная мысль, а стоило додуматься на два шага вперед и все наступление отхлынуло на нулевую отметку.
Диалектика.
Во всем ищу плюсы и минусы, Бога и дьявола (кстати, о происхождении Дьявола - божье оно или дуалистическое - по примеру "Плюс-минус", свет-тьма), и везде есть место аналогии. И везде они уместны.

Вы, когда пишите, вкладываете свои чувства и мысли в те слова, которые наиболее подходят в деле описания этих чувств и мыслей (с вашей точки зрения) - это еще при условии, что вы добросовестно подыскиваете в своем вокабулярном багаже нужные слова.
И вот вы читаете стихи, эти слова, и вам кажется, что вы передаете нам свои чувства и мысли… Но ЭТО НЕ ТАК! Вы просто читаете слова, которые когда-то вам показались наиболее подходящими (а лучше поленились найти) для выражения ваших чувств или мыслей. И мы - слушаем эти слова - но наши чувства они (подчас) не трогают.

Неизлечимо больной (инфицированный) поэзией Пушкина, Есенина, Бродского, отягощенный жизненным опытом испорченный профессией редактора литературного журнала - поймите меня правильно.

Прочесть в конце (если дадут слово) - "Ты не поэт".

НАДО ГОВОРИТЬ!


Суббота, около 11:00 (Орша)
Вчера были у меня Макаревич, Матюшин, позже подошел Дима Ольшанский (забрал диск 250 GB - деньги обещал отдать в понедельник).
Говорили - о Кубике, о Бранимире, о Кучере, о Солженицыне (Катя пикировалась с Димой).


Сижу в Орше.
А полчаса назад курил, прогуливаясь по Южному перрону и - светило солнце, и грело - как именно это бывает весной. Полное ощущение весны! И думается хорошо.
Так зачитался стихами молодых поэтов, что чуть не прозевал свой поезд.

Воля Косякова (Зязюля) - вместо Дмитрия.
Балдышев (Витебск) - начинает фестиваль. Лауреат Восьмого Аиста.

Юлия Ильющенко забыл!

Жюри: Емельянов. Вир (поэтесса), Елена …
Жлобин - Сергей Шевцов.

Юлий начал писать детские стихи. Типография. Выходит в тираж. Рассказал ему историю с нашим Сеньковым, как он писал замечательные повести, а потом стал писать детективы для детей.

Родина Анна читала вслух на сцене, и я осознаю, что у нее в стихах нет рифм (практически? - неразборч.). А когда читал ее стихи в дизеле, не заметил, что у нее рифм нет. Вот и - настоящие (? - неразб.) стихи.

Шмитова Мара - a-la Самигулина. Волнуется.
Дрозд Янина - стервозная (напомнила Филипкову-ст.) - зла. Но это - личное.

Читает стихи, а кажется - поет (бардесса?) - Залеская.
Ольга Гордей - жюри. Читает с листа из принципа. "Наизусть читать свои стихи - гордыня неимоверная!"


Воскресенье
Роберта Музиля оставил (забыл) у Касабуцких. Что буду делать четыре часа в дизелях и полтора часа в Орше - не знаю. Видимо, описывать то, что было вчера. А вчера был конкурс и замечательная вечеринка у Касабуцких.
Оля Косякова (Зязюля) жаловалась на свою жизнь в ссылке (отработка после института) в 30 км от Могилева. Оля Касабуцкая - на четвертом курсе ИЗО. Я думал, что она - будущий филолог, а она - художница.
Клайд - бесподобен. Молодец. Юлик его слушает. И сам - сильно растет. Очень рад за него.

Подарил один диск с Идиотом конкурсантке из Гомеля.
Другой диск - члену жюри Ольге Гордей (той, которая высказала интересную мысль о чтении своих стихов вслух) - приятная женщина.
Бесподобная Катя Самигулина… как хорошо она смеется… А мне жаловалась на отсутствие любви.
Гомельчанка красиво сидела на лестничной площадке, куда мы выходили курить вместе с Касабуцким. Не спорила с Юликом, который чересчур близко к сердцу принял ее высказывание по поводу поэтических течений и пристрастий (оказалась, на мое удивление, вполне адекватна). А Юлик - просто еще слишком молод, чтобы спокойно воспринимать суждения людей о том, о чем он очень много думал и о чем он многое узнал благодаря своей литературной учебе. Хлебников, Бродский…

Дима передал пачку бумаги (и еще сказал, что Зязюля передаст одну пачку). Вручил (очень торжественно, с пафосом, можно сказать) подарок от их "организации" - ремень Wrangler (остаток былой роскоши западных грантов). Сам ходит в плохенькой одежде - кажется, это фронда (а может, действительно, бедствует?). Попили с ним чаю в какой-то (знакомой мне уже) кафешке. Показал ему кубик.
Он настойчиво просил убрать с титульного листа имя Хамайды (как будто Хамайду может скомпрометировать его знакомство со мной).
И - незабываемый вечер у Касабуцких - Клайд, двадцатилетняя Самигулина читала мне свои стихи последние. Второе - смешное.
Клайд скептично относится к стихам, которые пишет Оля (Касабуцкая).

Бухгалтер Свято-Георгиевского монастыря.
Нравится - не нравится.
Может, мне не нравится, что это не нравится.
Не нравится, но очень нравится..


2 ноября
17:45
Лена рассказывала, как она была на выставке Дэвида Линча в Москве (мало людей, крайне дорогие билеты) - замечательный мультфильм Д. Линча вспоминала…

"Три могучие женщины" - французский роман. Автор - женщина. Гонкуровская премия.

Скандинавская мифология (эпос)

Конфуций: "Из одного чайника можно наполнить двенадцать чашек". Вот почему мужчина может изменять жене, а жена не может изменять мужу. Это при том условии, что супружеская пара способна к деторождению.


2 ноября
21:37
Алеся предложила торцы кубика покрасить.


3 ноября
0:20
Говорили о литературе и кинематографе… Я подспудно возвеличивал литературу перед кинематографом (Девид Линч "Внутренняя империя" - исключение - у него - вполне автономный от литературы язык кинематографа) - в той части, где читатель сам представляет себе персонажей (в отличие от киноэкрана, где зрителю уже предоставляют режиссерские предпочтения в выборе актеров). Так вот, пока я об этом разглагольствовал, сам же и заметил, что не помню, чтобы какие либо книги трогали меня до слез (кажется, если такое и было со мной - это единичные случаи), а вот перед киноэкраном - очень часто - слезы накатываются. Надо подумать.
Надо полагать, что кинематограф, синтезируя в себе изображение, звук, музыку - создает ту гремучую смесь, что так сильно действует…

3 ноября
11:03
Исправил замеченные несогласованности в содержании Идиота-40.
Клей хороший. Убедился. Боюсь только, как бы он со временем не выветрился и не затвердел. В бутылке.

Кучково поле, Россия. - Это - издательство, где опубликовал книгу о ВОВ по Беларуси (информация для Мартова от …).

Футляр для Кубика надо делать так: 105 мм - все внутренние размеры короба.


5 ноября
9:50
Вчера звонил Миронову, в Муз. Гостиную, Григорьеву (по поводу нового директора Спартака) - так никто и не сказал, кто после Дмитрия Валерьяновича заправлял в "Спартаке".
Перевел оба фильма Матюшина на дисковый вариант Хроники 2008 в смотрибельный формат.
Переслал Мартову письмо некоего поляка, кот. заинтересовался некоторыми моментами его "1941-го года".

Кинематограф, по большому счету, нужно призывать показывать то, что словами выразить невозможно (к разговору о настоящем кино, свободном от иллюстративности, литературности).


6 ноября
11:37
Вчера посмотрел фильм с интервью Киры Муратовой "Долгие проводы". "Здесь уже все написано, и мне делать нечего" - это она о сценарии. Ей не нравятся такие сценарии. И еще. Она сказала, что не надо думать, что были некие диверсанты (партизаны) от искусства, носившие фигу в кармане для чиновников, для властей. Художники просто хотели оставаться художниками, и делать хотели то, что хотели, а не то, что было нужно власть предержащим.
И еще. Она сказала, взяв в пример Тарковского - о творческих муках. Не было страдальцев. Все художники - счастливейшие люди и страдали они только от мук творчества, а не от режима. Можно над этим подумать.


6 ноября 2009 г.
21:22
Между прочим, и Лена и Алеся знакомы с Каравкиным, причем Лена - совсем немного, а у Алеси он преподавал. Он - невысокого роста, не прочь выпить (с Ильей они, как вспоминает Алеся, выпивали нехило).

Разговор с Дм. Вал. Григорьевым:
Синергетика
Постмодернизм.
Власти боятся.
Философское течение, которого нет в словарях.
Есть энциклопедия постмодернизма (Минское издательство). Обещал принести посмотреть.
Хаосмос - космос.
Фуко - структуралист. Структурализм - предтеча постмодернизма. Бодрияр.
Ошо (океан) - Шри Раджниш.
Пригожин Илья.
Был уже черный квадрат Малевича, была музыка Шнитке (будет ли круглый "Идиот"?) А художники продолжают рисовать, а музыканты продолжают сочинять музыку. Почему?
Уже были Джойс и Хармс. Не это ли - постмодернизм?

"Крестьянин" и "христианин" - однокоренные слова?

Когда занят каким-либо делом - недосуг смотреть на то, что происходит вокруг.


10 ноября
Вчера допечатал 4-й экземпляр и начал обрезать и разрезать.
Т.е. 1 день - распечатка.
2-й день - разрезка.
3-й день - брошюровка и прошивка
4-й - проклеивание и наклеивание обложки.

Завтра - ДР ФМД.

Энтропия - необратимая потеря (рассеивание) энергии.


12 ноября
1:29
Разрезаю распечатанные страницы и поправляю макет… Много еще надо поправить… Прикидываю, сколько времени уходит на изготовление одного экземпляра (4-5 дней).


12 ноября
11:50
Вчера нарезал страницы (не дорезал, осталось прим. одна четверть от всего объема). Лег в третьем часу.

Подписался на "Кубик" Сергей Кулешов (рьяно). И вообще - хочет помочь. Мне бы воспользоваться его желанием (может быть - сиюминутным), а мне - неудобно. А он и сам заметил: "Вот ты, как человек творческий, не умеешь по коммерчески подходить к делу…"


13 ноября
1:38
Было сегодня собрание художников в Комбинате мастацтва и я виделся с Духовниковым (он сам зашел) и с Сотниковым. Обоим показывал "Кубик". Сотникову предложил просмотреть его публикацию перед тиражированием.
Духовников на мой вопрос по поводу мультфильма сказал, что дело остановилось, дальше эскизов не пошло.

2:14
Закончил обрезку того материала, что намедни распечатал. Осталось распечатать пару десятков страниц с авторами. Тут, правда, придется повозиться, так как из-за своей невнимательности сохранил вместо оригинала файл со спуском полос. И теперь по спуску надо будет восстанавливать последние страницы.


15 ноября 2009 г.
16:32
Ходил в Континент за песком для туалета Марта, нашел-таки тумблер для своей ночной лампы, и спрашивал "Антихриста" Ларса фон Триера: "Этот фильм у нас запрещен!" - был ответ одной из продавщиц. Я кисло улыбнулся… Лучше бы запрещали т.н. эротику и попсу.
Артур звонил еще раз и прочел еще одно стихотворение ("крайнее") - оно было похуже, чем то, что он прочел в первом своем звонке. Поведал, что сотворил масляную работу 2х1.


18 ноября
Кукуруза сегодня был очень словоохотлив. Увидев Кубик, подписался немедленно.

Улица Лазо, д. 100 - кубической формы.

7-8 ноября - "Витебский листопад". Исаченков был. Ему очень не понравилось. Сипаров, Шевляков, Баль. "Собралась кучка интриганов". Слава Шевляков - единственный автор (классическая авторская песня).

Кубики поролоновые - для презентации.
Новая работа Исаченкова - 2 на 1,5 метра - не впечатляет. Разве что размер (ждут в Литве).

"Из … - в мавзолей!". 29-е, воскресенье - переезд Кости Карташова.

"Шепот серебра" - в выходные будут выступать через 2-3 недели у меня.


Вторник. В Могилеве.

"Великий витебский супрематист" - вместо - "абстракционист" (по поводу Малея).

8 этаж, комн. 812 - хостинг. 8103053 - Дмитрий, 7113268 - Артем
Отдал за хостинг 120 долларов. В следующем году - 5 долларов в месяц плюс две рекламки на стартовой странице.

"Белая Кость", малый зал, 18:00, суббота, 28. 7000 руб. Уведомить Матюшина.

Виктор Гартман - тот художник (друг Мусоргского), чьи картины воспроизвел композитор в "Картинках с выставки" (посмертная выставка художника).

Костя Грамотный принес рассказы.
Костя же подписался на №40.

Юра подсказал (гениально!), как мне оптимизировать оплату хостинга моего сайта. Хостинг надо брать на один лишь месяц в году и в этот период делать все изменения на сайте!


19 ноября
1:37
Сижу, ковыряюсь в "квадратах редактора".


27 ноября 2009 г.
2:07
Был на открытии выставки, посвященной юбилею Худграфа. Организовал Сотников, помогал Духовников (а Духовникову кое-чем и я помог, по его просьбе, и, кстати, теперь имею полный каталог всех витебских художников с фотографиями, членов СХ)…
Вечером заходила Ирина Маштакова, принесла билет на концерт Белой Кости (с Джимом). Будет, как я понял с ее слов, почти вся группа. Выступление у Влады Цвики.
Сделал диск Идиота для Кости Грамотного.

Костя накануне заходил, принес все свои авторизированные произведения, посидели, попили чаю. Много расспрашивал меня, сетовал на Высоцкого с его фантазиями. Очень хотел, чтобы я ему предоставил все свои дневники - ему доставляет удовольствие их читать. Не дал. Не готов.

28 ноября
2:40
Немного пошил только что Кубик.
Пора укладываться спать.

Влада: "Наконец-то ты пришел на "Колесо"!..
Матюшин, Эдик Ю. (только что встал на ноги после продолжительной болезни). Матюшин поставил свой штатив. Есть в зале и студийные видеокамеры. Народу - примерно 120 человек.
Художник - Павел … (неразборч.)
Стихи - Кости Степанцова.

"Стоп!" - Влада. И полета не состоялось.

Форум-спектакль. Последние субботы месяца.

В Интернете посмотреть слово "куб".


2 декабря 2009 г.
0:03
Для Хроники: Спектакль Влады Цвики СЕРДЦЕ ПРОПУСКАЕТ СИЛЬНУЮ ДОЛЮ + концерт группы БЕЛАЯ КОСТЬ (Джим, Степанцов, и еще трое участников - барабаны, виолончель, бас-гитара)


1:26
Сегодня обрезал кругляшки для дисков с песнями Исаченкова.

3 декабря
1:15
Собираюсь подготовить два диска с песнями Исаченкова.

Касабуцкая с Юликом приедут в 00:30 в субботу. Выезжают из Могилева прибл. в 20:00.
Макаревич - воскресенье, Белобородова, 5, 18:00.


4 декабря
1:24
Позвонила Оля Касабуцкая, и сообщила, что намеревается вместе с Юлием приехать в Витебск. Я очень рад ее звонку и уже пидорю свою квартиру. А мне бы - о душе своей больше печься, ее - пылесосить…

1:38
Прошли выходные - они оказались такого рода, каковые были сплошь у меня бывали (и в будни тоже ) в годы молодые. Это приезд Оли Касабуцкой (с Юлием), это походы с ними к Исаченкову и Высоцким.

В.В. Маяковский
Д.Д. Бурляк
В.В.Каменски
И.И. Асеев
А.Е.Крученых - пришли к губернатору. Вот схема того графического перфоманса, подаренного мне Юлием.

И сегодня - концерт Алексея Андрюхина (г. Пинск) в ДСХ на Белобородова, после которого все по традиции направились ко мне. Был Исаченков, Мартовы, Высоцкий, Катя М. (устроительница концерта Алексея), сам Алексей (Тут Высоцкий наконец нашел себе воочию брата-русофила). Между прочим этот Андрюхин извлекал из себя и из гитары такие звуки, которые мои уши запросто путали и я не мог понять - то ли это гитара, то ли это голос (такое было на концерте PF)


7 декабря
Иванов Вячеслав В. - лингвист - полагает, что из одной точки возник язык.


8 декабря
Дима приезжал и передал мне 12000 руб. за бумагу от Оли Зязюли. Смотрел на меня крайне дружелюбно, чуть ли не с любовью.
Ничего не сделал для "Идиота" - разве что прошелся по торцу еще одним слоем клея.

Над Володей Мартовым - угроза отстранения от медицины за его последнюю статью в белорусской газете.


9 декабря 2009 г.
1:10
Подготовил для печати последние страницы кубика.


12 декабря
20:48
Делаю фильм по Черному Буселу в Могилеве для дисковой версии Хроники Идиота.


16 декабря
Проснувшись в одиннадцать, попробовал еще помонтировать ПВ-2006 (май) и толком ничего не сделал. М.б., сегодня? Во всяком случае - я его сделаю. Тем более, что он начал вырисовываться. Песня Эдика - неплохая. Только времени мало - 5-6 минут звучания.


17 декабря
3:30
Сделал-таки видеоролик по празднику Ветра 2006 г. (мироновская съемка). Разместил фильм в ХКЖгВ-2006. А надо бы - м.б. - в ХКЖгВ-2009.
Еще есть недоделки (слишком большой файл - больше одного гига, шумы лишние, можно уменьшить формат и т.п.), но я сделал его! - а вчера - не смог. Интересно это - если хочешь, чтобы получилось - надо биться!
И - интересное это дело - монтировать фильм! Даже из того, что наснимал Миронов.


21 декабря
20:00
Предложила все-таки сделать Идиот в форме шара…


23 декабря
2:23
Придя с работы (в девятом часу), что сделал: немного пообрезал "Идиот-40", подправил обложку (буква "О" должна быть черной), принял почту - Леонид Нарушевич ("Князь Мышкин") призывает в "свои друзья".
Надо бы довести до ума свой фильм о Празднике Ветра - не переводится на DVD-диск (боюсь, что для этого придется его сначала смонтировать)


25 декабря
22:37
Был Матюшин. Показывал свой фильм о переезде Карташова. М.прочим, подумалось, что Слава Матушков тоже мог бы мне помочь переплетать Кубик. Это подумалось, когда зашла речь о Матушкове, а Сергей сказал, что он сейчас мается без работы.

Матюшин легко сделал так, что фильм "Праздник ветра" перевелся в DVD-формат. И диск мы с ним записали (на скорую руку). И, когда беседовали о моем новом фильме, между прочим, сказал, что Исаченков ему подарил несколько десятков репродукций своих живописных работ в качестве приза за лучший воздушный змей-2006


26 декабря
2:15
Матюшин же принес мне газету "Вит. Курьер", печатающуюся в Смоленске тиражом в 500 (!) экз. Редактор - О.В.Борщевский. Газета не стала другой после смены (?) редактора.
Заметка о Ширли (девушка номера).


26 декабря, суббота
Обрезал все отпечатанное и можно приступать к фальцовке (обрезание - самая длительная, самая нудная процедура).


27 декабря
22:50
Занести Алису в список людей, предоставивших свои фотографии.

31 декабря
10:00
Между прочим, допечатал недостающие страницы очередного кубика. Можно начинать брошюровать.





Добавление.

Дипломная работа Ольги Олеговны Жарнасек
"ОСОБЕННОСТИ ХУДОЖЕСТВЕННО-ЛИТЕРАТУРНОГО САМИЗДАТА В БЕЛАРУСИ 1990-2008 ГГ.",
в которой упоминается и журнал "Идиот".

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь
Установа адукацыі
“Магілёўскі дзяржаўны універсітэт
Імя А.А. Куляшова”
Факультэт славянскай філалогіі
Кафедра журналістыкі

Жарнасек Вольга Алегаўна

Асаблівасці мастацка-літаратурнага самвыдату ў Беларусі 1990 – 2008-х гадоў.

Дыпломная праца

Навуковы кіраўнік– старшы выкладчык
Украінка С.С.

Магілёў 2009



УВОДЗІНЫ

1.Укладальнікі традыцый сучаснага самвыдату
1.1. Выданні 1963-77-х гадоў
1.2. Выданні 1979-1990-х гадоў
2. Беларуская мова і моўнае пытанне на старонках самвыдату
3.Авангард у мастацка-літаратурным самвыдаце 1990-2008 гг
3.1 Вяртанне авангарду ў беларускую літаратуру
3.2 Зіны – прадукцыя руху DO IT YOURSELF
3.3. Выданні творчых маладзёжных суполак
3.4. Самаробныя мастацка-літаратурныя альбомы.

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Спіс выкарыстанай літаратуры

УВОДЗІНЫ

Зыходнае значэнне слова самвыдат – “выданні, якія змяшчалі інфармацыю, альтэрнатыўную афіцыйнай, выходзілі і распаўсюджваліся без пільнага кантроля Галоўліта - тагачаснай савецкай цэнзуры” [9]. У нашы дні гэта любая друкаваная прадукцыя, якая не мае афіцыйнай рэгістрацыі. Немалая частка ў ёй належыць мастацка-літаратурным выданням. Гэты сегмент пазацэнзурнай прэсы, верагодней за ўсё, узнік раней за астатнія ў пасляваеннай БССР, прайшоў доўгі і складаны шлях ад стварэння рукапіснага выдання да электроннага і знаходзіць сваіх чытачоў у ХХІ ст.
Варта адзначыць, што да мастацка-літаратурнага самвыдату я адношу не толькі літаратурныя альманахі і газеты, але і выданні іншых накірункаў, дзе таксама друкаваліся літаратурныя творы: краязнаўчыя, музычныя, грамадска-палітычныя ды інш. Не разглядаюцца ў дадзенай працы падпольны кніжны друк. Пры даследванні самвыдату апошняга дваццацігоддзя нельга абмінуць нелегальную прэсу 60-80-х гг. ХХ ст., дзякуючы якой быў закладзены падмурак для далейшага развіцця пазацэнзурнага друку.
На сённяшні дзень беларускі самвыдат з’яўляецца мала даследаванай з’явай. Да канца 1980-х гадоў “ліцэнзію” на гэты род дзейнасці меў толькі Камітэт дзяржаўнай бяспекі. Толькі пад час дэмакратычных зменаў у Беларусі з’явіліся магчымасці для вывучэння падпольных выданняў, якімі напоўніцу за мінулае двадццацгоддзе так ніхто і не скарыстаўся ў адрозненне ад Расіі, дзе спадчына самвыдату была грунтоўна даследаваная і пераасэнсаваная. У нашай краіне даследваннем пазацэнзурнага друку, на жаль, займаліся і займаюцца лічаныя асобы, высілкамі якіх робіцца толькі невялікі ўнёсак у распрацоўку гэтай грунтоўнай тэмы. Да такіх “фанатыкаў” справы адносяцца супрацоўнікі “Архіву найноўшае гісторыі” ды нешматлікая колькасць знакамітых самвыдатчыкаў-літаратараў: В.Мудроў, Ул.Арлоў, А.Аркуш, В.Жыбуль, В.Бурлак ды інш.
У Беларусі былі не створнаныя ўмовы для азнаямлення шырокай публікі з культурай беларускага андэграўнду – адсюль узнікаюць пашыраныя думкі, што яго ў нас проста не было і не існуе зараз. Таму без належнай увагі даследчыкаў застаюцца такія каштоўныя пласты беларускай культуры, цікавыя для гісторыкаў і літаратуразнаўцаў. Займацца самвыдатам вымушае чалавека не жаданне заробіць ці прапагандаваць чужыя погляды, а ўнутранае імкненне падзяліцца сваімі перажываннямі, якія звязаныя з падзеямі ў свеце і краіне. Наўрад ці нехта зможа лепей распавесці аб жыцці навучэнцаў беларускіх вну ў перабудовачны час, чым самвыдавецкая “Студэнцкая думка”, бо менавіта самі студэнты рабілі гэты часопіс. Думаю, што вывучаць гісторыю 2-й паловы ХХ ст. са словаў яе сведкаў не менш цікава і карысна, чым з навуковых кніг. Савецкія самыдатчыкі былі летапісцамі свайго часу, бо менавіта на старонках іх выдынняў можна было даведацца непасрэдную праўду аб падзеях таго часу.
Нашым літаратуразнаўцам таксама не варта абмінаць увагай гісторыю мастацка-літаратурнага пазацэнзурнага друку, бо ён кансалідаваў беларускіх пісьменнікаў-нонканфармістаў у савецкія часы і заклаў тэнцэнцыі развіцця сучаснай прозы, паэзіі і публіцыстыкі. У суверэннай Беларусі самвыдат стаў стартавай пляцоўкай для цэлага пакалення маладых літаратараў 1990 – пачатку 2000 гг. Гэты час вызначаўся з’яўленнем вялікай колькасці нефармальных творчых суполак, дзейнічасць якіх прайшла пад сцягам авангардызму. Пасля доўгага сацрэалістычнага перыяду шэрая беларуская літаратура застракатала фарбамі мадэрнісцкіх плыняў. Натуральна, што да такога ўсплёску актыўнасці маладзёнаў-авангардыстаў афіцыйная прэса паставілася без асаблівай прыязнасці. Віка Трэнас, маладая паэтка і колішняя самвыдатчыца, адзначае: “Калі параўноўваць шанцы на патэнцыйны поспех і “кар’ерны рост” пісьменнікаў-пачаткоўцаў, якія пішуць у рознай творчай манеры, то “выйсці ў людзі”, атрымаць прызнанне сярод старэйшых пісьменнікаў адназначна прасцей пераемнікам класічных традыцый Купалы, Коласа, Багдановіча. На жаль, у масавай свядомасці да сяе пары існуе стэрэатып, згодна з якім нашая літаратура абмяжоўваецца дзвюма тэмамі — вайны і вёскі. Усё астатняе, па вялікім рахунку, альтэрнатыва і нефармат. Права на арыгінальнасць, на адметнасць мыслення і пісьма неабходна адмыслова даказаць” [17]. І літаратары-авангардысты гэтага дасягнулі. Іх самабытны талент не стаў закданікам шматтыражнасці афіцыйнай прэсы. Маладыя творцы пачыналі друкавацца ў самаробных выданнях накладам 30-40, што давала ім магчымасць эксперыментаваць у галіне формы, набыць пэўны мастацкі лосвед і знайсці свой шлях у вялікую літаратуру.
У 1996 г. у “Архіве найноўшае гісторыі”, створаным пад пратэктаратам Гуманітарнага фонду “Наша Ніва”, было вырашана заснаваць сектар, які б займаўся збіраннем і вывучэннем матэрыялаў і дакументаў па гісторыі беларукага пазацэнзурнага друку. Аснову фондаў гэтага сектару склаў збор Ю.Лаўрыка, які налічваў больш чым 100 выданняў. Далейшае камплектаванне сектару адбывалася за кошт ахвяраванняў, закупкі выданняў, праз капіяванне асобных дакументаў, што знаходзіліся ў прыватных калекцыях. На аснове чаго быў складзены “Каталёг”, які меў на мэце падаць шырокую панараму пазацэнзурнага перыядычнага друку, што функцыянаваў у Беларусі ў двух апошніх дзесяцігоддзях камуністычнае ўлады [2, с.13-16].
Гэтая кніга з’яўляецца адінай грунтоўнай працай, на якую можна было абапірацца пры вывучэнні самвыдату 70-80-х гадоў. Астатнія крыніцы – гэта ўспаміны знакамітых самвыдатчыкаў, выкладзеныя ў літаратурнай форме (В.Мудроў, У.Арлоў, А.Аркуш, Ю.Раманаў), і непасрэдныя гутаркі з самімі ўдзельнікамі самвыдавецкага працэсу.
Ніякіх тэарэтычных працаў, прысвечаных даследванню пазацэнзурных выданняў 1990-2000-х гадоў, мною знойдзена не было, апроч выпускной кваліфікацыйнай працы “Неофициальная пресса в информационном пространстве Республики Беларусь” студэнта БДУ А.Лычаўко, дыпломнай працы “Самиздат в системе печатных СМИ Могилёва 1980 – 2000-х гг.” студэнткі МДУ ім. А.Куляшова Е.Рубекінай і двух публіцыстычных артыкулаў “Самвыдат – таксама выдатна!...” (В.Жыбуль) і “Сам сабе выдат” (В.Жыбуль і В.Бурлак). Яшчэ згадкі пра сучасны беларускі самвыдат сустракаліся ў лекцыі Ю.Барысевіча для Беларускага Калегіуму. Таму збольшага гэтае даследванне пабудаванае на аналізе саміх выданняў і ўжыванні каментароў, якія я атрымала ад самвыдатчыкаў у непасрэднай размове ці праз электроннае ліставанне. Трэба ўлічваць, што “Архівам Найноўшае Гісторыі” і мною была сабраная не ўся інфармацыя пра беларускі мастацка-літаратурны самвыдат. Зразумела, што падпольны друк – такая рэч, якая не паддаецца дэталёваму разгляду. На гэты конт існуе цэлы шэраг натуральных прычынаў:
1) стыхійнасць узнікнення самвыдату: ініцыятыва стварэння новага выдання можа належыць любому чалавеку ў любым населеным пункце.
2) абмежаваны доступ да выданняў: звычайна самвыдат выходзіць даволі невялікімі накладамі, якія рэдка сягаюць за сотню асобнікаў. Некаторыя ж выданні выпускаюцца ледзьве не ў адзінавым экзэмпляры, таму проста не патрапляюць у рукі даследчыкаў.
3) адсутнасць архіваў: найчасцей пазацэнзурную прэсу можна знайсці толькі ў саміх самвыдатчыкаў ці ў прыватных калекцыях. Не ўсе выдаўцы дасылаюць сваю прадукцыю ў бібліятэчныя фонды.
З усяго гэтага вынікае, што пры даследванні беларускага мастацка-літаратурнага самвыдату можна выявіць толькі агульныя тэндэнцыі датычна яго ўзнікнення, выбару мовы выдання, сувязі гістарычных і культурных падзеяў з яго зместам і ўплыву тэхнічных дасягненняў на форму выданняў.
Аб'ектам даследвання ў дадзенай працы з'яўляецца сфера беларускага мастацка-літаратурнага самвыдату.
Прадмет даследвання – айчынныя мастацка-літаратурныя выданні 1990 – 2000-х гг.
Мэта даследвання – выявіць спецыфіку ўзнікненння, ідэйна-тэматычнага зместу і графічнага афармлення беларускага мастацка-літаратурнага самвыдату;
Дадзеная мэта прадугледжвае рашэнне наступных задачаў:
1. Выкласці гісторыю беларускага мастацка-літаратурнага самвыдату часоў БССР.
2. Выявіць спецыфічныя асаблівасці пазацэнзурных літаратурных выданняў 1990-2000-х гг.
Навізна працы заключаецца ў даследванні менавіта мастацка-літаратурнага самвыдату Беларусі 1960-2000 гг.
У працы ўпершыню ў гісторыі беларускай журналістыкі:
1.Выкладзена гісторыя беларускага мастацка-літаратурнага самвыдату 1963-1990 гадоў.
2.Выяўлены спецыфічныя асаблівасці пазацэнзурных літаратурных выданняў 1990-2000-х гг.
Метадалогія працы.
У працы выкарыстаныя метады: канкрэтна-аналітычны, параўнальна-супастаўляльны, інтэврв’ю.
Практычнае значэнне працы.
Тэарэтычныя палажэнні і практычны матэрыял могуць быць выкарыстаны ў курсах лекцый па гісторыі беларускай журналістыкі, пад час напісання курсавых і дыпломных праектаў ва ўстановах адукацыі Рэспублікі Беларусь.


1. Укладальнікі традыцый сучаснага самвыдату



1.1. Выданні 1963-1977-х гадоў

Нешматлікія звесткі, якія засталіся пра беларускі самвыдат 60-70-х гадоў, сведчаць пра складанасць сітуацыі са свабодай слова ў краіне. На гэты час прыпаў даволі цяжкі і небяспечны перыяд для дзейнасці самвыдатчыкаў. Тэхнічныя магчымасці для самвыдавецкай дзейнасці былі вельмі абмежаванымі, а прыхільнікам падпольнага друку пагражалі жорсткія рэпрэсіі. Аднак пазацэнзурны друк усё роўна знаходзіў сваіх аўтараў і чытачоў. Для тых, хто думаў нестандартна і паводзіў сябе не па канонах савецкай ідэалогіі, самвыдат быў рупарам галоснасці.
У 1963 г. М.І.Ермаловіч стаў выдаваць рукапісны часопіс “Падснежнік”. Гэта самы ранні пасляваенны падпольны перыёдык, нешматлікія звесткі пра які ўдалося знайсці. “Падснежнік” быў рэфлексіяй на тагачасныя падзеі ў грамадстве. Чатыры выпускі яго выйшлі да 1964 г. Адхіленне ад ўлады М.Хрушчова і ўсталяванне атмасферы выкрывальніцтва прымусілі Ермаловіча спыніць выпуск “Падснежніка”.
За лёсам рукапіснага літаратурнага выдання “Блакітны ліхтар” можна даволі падрабязна прасачыць, дзякуючы мемуарам В.Мудрова і У.Арлова. Гэты альманах пабачыў свет у 1971 годзе ў Наваполацку. Ён быў “друкаваным” органам літаратурна-мастацкай суполкі імя М.Багдановіча, утворанага школьнікам Вінцэсем Мудровым у знак пратэсту супраць ігнаравання савецкай уладай юбілею вялікага беларускага класіка.
“Мяркуючы, як назваць рукапісны орган я меў наўвеце годны прыклад — літаратурную суполку “Зялёная лямпа”, што арганізавалі ў 1819 годзе расейскія дзекабрысты. Такім чынам, на вокладцы зьявіўся малюнак ліхтара, а паколькі ў мяне быў флямастар блакітнага колеру, ліхтар той жа хвіляй “засьвяціўся”, і аб’яднаньне наша стала называцца Творчай літаратурна-мастацкай суполкай “Блакітны ліхтар” імя Максіма Багдановіча,” – прыгадвае В.Мудроў у эсэ “Ператвораныя ў попел” [14]. Свабоднага доступу да свайго альманаху выдаўцы зараз не маюць. Усе 15 нумароў былі сканфіскаваныя КДБ і да гэтага часу не вернутыя. Таму пра змест наваполацкага выдання мы можам даведацца толькі са словаў саміх аўтараў, а пазнаёміцца з творамі - толькі ўрыўкамі, якія захваліся ў памяці літаратараў. У першым нумары “Блакітнага ліхтара” былі матэрыялы пра родную мову, угодкі М.Багдановіча і задачы суполкі, пад рубрыкай “Наша творчасць” змясцілі верш В.Мудрова і рускамоўны мадрыгал сяброўкі А.Рыбікава. Другі нумар альманаху быў амаль цалкам прысвечаны Я.Коласу — якраз тады блізіліся 90-я ўгодкі з дня нараджэння песняра [14].
Тэматычна і жанрава змест “Блакітнага ліхтара” В.Мудроў характарызуе так: “Напачатку ў альманаху практычна не было палітыкі. Старонкі крэйдаванай паперы…поўніліся вершамі пра п’янку й каханьне, фатаздымкамі аўтараў, рознымі замалёўкамі, нататкамі пра беларускіх паэтаў і пісьменьнікаў. Зьмесьціва…было далёкае ад літаратуры ў клясычным разуменьні гэтага слова. Пісалі мы розную лухту й таму жартам менавалі свой альманах “Блакітным лухтаром”. У паэзіі пераважала так званая “чарнільная лірыка”, у якой акцэнт рабіўся на эратычныя відзежы ды мілосныя перажываньні лірычнага героя. Рэй тут вёў Валеры Шлыкаў… Яшчэ адна папулярная паэтычная форма — гэтак званыя “агітвершы” (у апошніх нумарах мы іх сталі менаваць “агідвершамі”)…Мелася ў альманаху й паэтычная рубрыка „Мама, пачытай“. Дзеля гэтай рубрыкі В.Шлыкаў напісаў тузін вершаў і нават невялікую паэму пра тое, “як згубіў вушасты слон звонкія падковы”. Дзякуючы дзесяцікласніку Андрэю Грабаву ў “Блакітным ліхтары” зьявіліся вершы грамадзянскага гучаньня. Арлоў у адным з сваіх эсэ узгадаў па памяці колькі радкоў аднаго вершу:

Рушу па Беларусі... У небе маланка палае.
Пад прыгонам усходнім стогне наша зямля.
Песьні-жальбы лунаюць ад краю да краю...


Канчаўся твор аптымістычным сьцьверджаннем, што неўзабаве ў беларускіх лясах “паўстане моладзі атрад”. Верш гэты зьявіўся на старонках “Блакітнага ліхтара” ў пачатку 74-га. Праз некалькі гадоў Грабава паклікалі ў армію, дзе ён быў забіты, паводле афіцыйнай версіі, нейкім таварышам па службе” [14].
Неўзабаве да творчай наваполацкай суполкі далучыўся і студэнт-першакурснік БДУ Уладзімір Арлоў, уражэнец Полацку. Менавіта на старонках “Блакітнага ліхтара” адбыўся паэтычны дэбют будучага знакамітага літаратара. Альманах паступова павялічваў кола аўтараў і апрача Полацку і Наваполацку чытаўся і меў розгалас у БДУ, Беларускім Дзяржаўным Тэатральна-Мастацкім Інстытуце ды іншых мінскіх ВНУ, у выніку чаго ўрэшце і трапіў у поле зроку супрацоўнікаў КДБ.
Найбольш небяспечным для органаў унутраных справаў быў той факт, што наваполацкія студэнты пісалі пра тое, аб чым шмат хто з сталых айчынных літаратараў і журналістаў адважыўся сказаць на поўны голас толькі ў часы “перабудовы” [5]. Першым на размову ў КДБ выклікалі Уладзіміра Арлова. Вінцэсь Мудроў таксама стаў рыхтавацца да сустрэчы: “Мы з Валерам пачалі падрыхтоўку: выдалілі з альманахаў старонкі зь небясьпечнымі вершамі, з артыкуламі, у якіх згадваліся КПСС і ейны баявы атрад, і замянілі іх старонкамі з палітычна ляяльнымі тэкстамі. Пасьля таго склалі ўсе пятнаццаць нумароў у стос і сталі чакаць гасьцей” [14]. У 1974 г. падчас адной з лекцый Вінцэся разам з сябрамі выклікалі на размову ў КДБ. Пасля чаго ўсе нумары наваполацкага альманаха былі рэквізаваныя.


Пераемніцай “Блакітнага ліхтара” стала “Мілавіца”. 7 нумароў гэтага літаратурнага альманаха выдалі студэнты гістфаку БДУ. Жаданне заняцца самвыдатам з’явілася ў Ул.Арлова і Г.Кулажанкі пасля таго, як быў сканфіскаваны “Блакітны ліхтар”. Непасрэдная пераемнасць прасочваецца нават у назве мінскага выдання. У адным з нумароў “Блакітнага ліхтара” быў змешчаны верш В.Мудрова, дзе ўзгадваўся прыгожы беларускі варыянт наймення планеты Венера. Гэта і паўплывала на выбар назвы альманаха:

Пад вечар сціхла навальніца,
Расой затыўшы на траве,
Згасае сонца, і Мілавіца
Над даляглядам устае.

Мінскае выданне было ўжо машынапісным і распаўсюджвалася сярод студэнтаў шэрагу сталічных вну. Як і “Блакітны ліхтар”, “Мілавіца” была дзьвюхмоўнай і выходзіла накладам у адзін асобнік. У альманаху друкаваліся творы толькі “сваіх”, правераных гістфакаўцаў.
Пра тое, якой была рэакцыя суачыннікаў у 70-я гады на існаванне неафіцыйных выданняў, Уладзімір Арлоў успамінае: “Калі не пабаяцца высокіх слоў, то гэта безумоўна былі глыткі свабоды. Пэўна, “куратары з органаў” думалі, што яны нас напалохаюць. Са мной і з Мудровым атрымалася зусім іншае. Яны, наадварот, умацавалі нас у жыццёвым і грамадскім выбары. Дзякуючы цікавасці асабістаў, іх запалохванням, што выганяць з вну і зашлюць служыць пад Магадан, мы ўсвядомілі, што займаемся сапраўды нечым вартым і даволі істотным. Таму справа “Блакітанага ліхтара” была працягнутая ў “Мілавіцы”. Тут мы былі больш асцярожныя, імкнуліся не даваць непасрэдных прычэпак” (з аўтарскага інтэрв’ю).
На старонках мінскага альманаха гучалі тэмы, якія ніколі не сустракаліся ў афіцыйных выданнях: узгадкі пра брытанскія рок-гурты “Бітлз” і “Ролінг стоўнс”, “чарнільная” лірыка”, эротыка. Падрабязней азнаёміцца са зместам наступніцы “Блакітнага ліхтара” ўдалося, дзякуючы трэцяму нумару выдання за 1975 г., які захоўваецца ў асабістым архіве Ул.Арлова. У ім прадстаўленыя лірычныя творы на разнастайную тэматыку: філасофскія, грамадзянскія, любоўныя, пейзажныя, вершы для дзяцей. Таксама ёсць рубрыкі “Хроніка падзей” (іранічныя навіны з жыцця “Саюзу пісьменнікаў “Мілавіцы”), “Паміж намі” (іранічныя аб’явы і выказванні) . Паколькі альманах быў яшчэ і друкаваным органам падпольнай Партыі аматараў піва, у ім было апублікаванае іранічнае міні-эсэ, прысвечанае “піваізму”.
Натуральна, што пра “Мілавіцу” стала вядома кіраўніцтву універсітэта, а потым і КДБ. Арлова зноўку выклікалі на размову. Аднак мінскаму альманаху пашанцавала больш, і ў сутарэнні органаў ён не трапіў. “Зрэшты, фотакопіі кожнага зь сямі нумароў, што пабачылі сьвет у 1974–1977 гадох, бясспрэчна, там захоўваюцца: трапіўшы ў рукі факультэтаўскіх камсамольскіх актывістаў “Мілавіца”, зьнікала падазрона надоўга” [5].
У 1975 г. Мікола Ермаловіч аднавіў выпуск “Падснежніка” ўжо пад новай назвай “Гутаркі”. Да 1976 выйшла блізу 50 выпускаў. Частка з іх была страчана ці прапала. Найбольш поўны камплект “Гутарак” – 43 нумары – захоўваецца ў Беларускім дзяржаўным архіве-музеі ў асабістым архіве М.Ермаловіча. Такую назву аўтар абраў таму, што ў ХІХ ст. “гутаркі” былі найбольш пашыраным жанрам нелегальнага друку. Дэвіз выдання - "Аб усім, што баліць", эпіграф - "Толькі гутарка ходзіць такая" (узята з верша Янкі Купалы). Падпісваўся Ермаловіч псеўданімам Сымон Беларус. Матэрыялы для свайго перыёдыка ён рыхтаваў ў сталічнай Дзяржаўнай бібліятэцы БССР, а друкаваў у Маладзечне на друкавальнай машынцы і перадаваў іх Я.Куліку для памнажэння. Нумар выходзіў прыкладна раз на тыдзень. Дзеля канспірацыі месца выхаду пазначалася як Мінск [2, с.25-27].
У сваім выданні М. Ермаловіч змяшчаў творы, якія не маглі быць апублікаваныя ў афіцыйным друку з-за сваёй сацыяльнай і палітычнай накіраванасці. Амаль палова “Гутарак” (20) напісаная ў мастацкай форме. Падзяляюцца яны на празаічныя (апавяданне, нарыс), і паэтычныя (верш, байка, паэма). Літаратурныя творы Ермаловіча не гублялі актуальнасці, уласцівай інфармацыйным жанрам.
“Гутаркі” дакладна перадаюць дух сярэдзіны 70-х гадоў ХХ ст. У іх выказаныя не толькі думкі і погляды самаго аўтара, але і тое, што хвалявала вялікую частку беларускага грамадства, асабліва нацыянальна свядомую інтэлігенцыю. Не раз сустракаецца на старонках “Гутарак” сатыра на тагачасны існуючы лад ("...І вось запрэгліся ўсе трое", "Быкоўскі на пасадзе", "Навошта свінні рогі", "Сустрэча з Гогалем", "Клім", "Хіба яны правадыры?", "У хвасце"). Шэраг "Гутарак" М.Ермаловіч прысвяціў разгляду пытанняў гісторыі Беларусі з старажытных часоў ("Рагвалод і Рагнеда", "Няміга і Менск", "Кастусь Каліноўскі", "Мсціслаў не аднаго сціснуў", "Сустрэча з Гогалем") і нашага часу ("Хатынь", "З днём сталінскай канстытуцыі"). Вольнасці і свабодзе прысвечаны вершы-"Гутаркі": “Ты хочаш жыць для Беларусі”, “Гэта пры нас”, “Сцяганосцам Айчыны”, “Табе патрэбна воля”).
Мікола Ермаловіч стаўся заснавальнікам новай беларускай рамантычнай гістарыяграфіі, што супярэчыла афіцыйным савецкім канцэпцыям несамастойнасці Беларусі. Працы Ермаловіча значна паўплывалі на фармаванне сучаснай грамадзкай думкі і гістарыяграфіі нашай дзяржавы. Галоўныя канцэптуальныя працы М.Ермаловіча маглі з'явіцца толькі ў непадцэнзурным друку 1970-1980-х гадоў.
“Альтэрнатыўнае бачанне гісторыі Беларусі выклікала раздражненне ўлады, некалькі разоў на кватэру да Ермаловіча работнікі КДБ прыносілі позвы з патрабаваннем з'явіцца і разабрацца з “извечной самостоятельностью белорусов” [16]. Гістарычныя творы Ермаловіча ляжалі неапублікаванымі ў рэдакцыях дзяржаўных часопісаў, нягледзячы на тое, што гэтыя працы былі вельмі папулярныя і ў вялікай колькасьці пашыраліся самвыдатам. Толькі у часы перабудовы некалькі яго працаў выйшлі ў свет.


1.2 Выданні 1979-1990-х гадоў

Пра падпольныя літаратурныя выданні 80-х гадоў таксама захавалася няшмат звестак. Асноўную працу па іх збору зрабіў “Архіў найноўшае гісторыі” для даведніка “Пазацэнзурны пэрыядычны друк Беларусі. Каталёг 1971/90”. У шэрагу выпадкаў гэта адбывалася без візуальнага азнаямлення з выданнямі. Некаторыя з іх адсутнічаюць у фондзе “Архіву”.
У 1979-1980 гг. у Мінску выйшла 4 нумары літаратурнага і грамадска-палітычнага выдання “Люстра дзён”. Працавала над ім “Беларуская талеранцыйная грамада”, у склад якой уваходзілі С.Дубавец, В.Вячорка і С.Сокалаў. Сам часопіс рыхтаваўся ў Мінску, але ў канспіратыўных мэтах пазначалася, што выдаецца ён у Іўі. З той жа прычыны ўказваліся і выдуманыя двухзначныя нумары асобнікаў. Па словах Сяргея Дубаўца, першыя два нумары змяшчалі толькі па адным творы, у наступных двух ужо была развітая рубрыкацыя. Большасьць тэкстаў рыхтавалася Вінцуком Вячоркам. Потым іх набіраў на электрычнай машынцы падчас вайсковай службы Дубавец ў рэдакцыі дывізійнай газеты “Боевой призыв”, якая месцілася на тэрыторыі Мінскага аператыўнага палка. У часопісе былі надрукаваныя імпрэсія і верш Адама Працісты (С.Дубаўца), назвы якіх невядомыя [2, с.30-31].
У 1984г. у Слоніме Сяргей Астраўцоў выдаў адзіны нумар літаратурнага машынапіснага альманаху “Набойні”. У ім былі апублікаваныя літаратурныя творы аўтарства С.Астраўцова і С.Дубаўца [2, с.32].

З 1987г. у Віцебску пачаў выходзіць літаратурна-публіцыстычны часопіс “Идиот”, калі яго выдавец і галоўны рэдактар Вячаслаў Новікаў у якасці маладога спецыяліста прыехаў у Беларусь з Масквы. Заснаваны “Идиот” быў у 1983 г. пад час навучання В.Новікава ў Маскоўскім універсітэце Дружбы народаў. У сталіцы Расійскай Федэрацыі выйшла 5 нумароў самвыдатаўскага часопіса. Творы для яго аднакурснікі і сябры галоўнага рэдактара. Выходзіў “Идиот” у адзінкавым асобніку, таму аўтары і былі адзінымі яго чытачамі. “Асабліва свой часопіс не афішаваў, - успамінае В.Новікаў.- Паказваў толькі сваім сябрам. Адзін з іх, лістаючы яго, заўважыў на апошняй старонцы адрас рэдакцыі. Так ён у мяне на вачох гэту старонку выдзярае і кажа: “Ты што, дурань? Хто ж такое друкуе? Схавай гэту старонку і нікому не паказывай!” Я тады яго не зразумеў, па наіўнасці, а гэта ж быў 1983 год” [51, с.3].
У Віцебску сваю дапамогу Вячаславу прапанавалі тутэйшыя студэнты. Аляксандр Літусеў, Дзмітрый Стам, Лера Сом, Віталь Драздоў сваімі творамі пачалі фармаваць новы, віцебскі "Идиот". Вольга Залеская, Дзмітрый Растаеў, Ігар Высоцкі, Віталь Сянькоў сталі з часам яго залатым фондам. Машынапісны спосаб замінаў выпускаць больш чым 5 асобнікаў часопіса. Да таго ж такі тыраж не задавальняў рэдкалегію, бо хацелася забяспечыць асобнікамі "Идиота" не толькі сябе, але і аўтараў. Кола чытачоў увесь час павялічвалася. У 1991 г. рэдаклегія здолела павялічыць наклад да 10-15 экзэпляраў, купіўшы танны кампутэр і прынтэр.
Пра ролю, якую адыграў Віцебск у жыцці часопіса В.Новікава, Уладзімір Мартаў напісаў наступнае: "Идиот" не адразу стаў ідыётам. У маскоўскі перыяд ніхто не задумваўся над ідэалогіяй часопіса. Ды і назва была абраная ў прынцыпе выпадкова. І толькі ў Віцебску, пасля ганенняў на часопіс, дзе галоўным патрабаваннем было змяніць назву, задумаліся: а што ж такое ідыёт? і чаму - "Идиот"? Неяк само сабой вакол "Идиота" сталі збірацца людзі ў чымсьці незвычайныя - "Идиот" станавіўся ўсё больш ідыёцкім… Ідыёцкая літаратура – гэта літаратура незвычайнасці, шчырасці нават нейкай не па ўзросце дзіцячай непасрэднасці. Але галоўнае, літаратура гуманізму" [51, с.2].
На сённяшні дзень “Идиот” - старэйшы самвыдавецкі літаратурны часопіс у Беларусі. У свет ужо выйшла 40 нумароў і кампакт-дыск, на якім сабраная “электронную анталогія” часопіса. З выдання “для сябе і маіх сяброў” ён ператварыўся ў друкаваны орган віцебскіх і не толькі літаратараў, а яго наклад павялічыўся з аднаго да сотні асобнікаў.
З канца 80-х гадоў у Беларусі актыўна пачаў развівацца музычны самвыдат. Прынамсі ў Магілёве стаў выходзіць цалкам рускамоўны рок-часопіс “Окорок” (1989-1994). Падмурак для гэтага быў закладзены яшчэ ўвесну 1988 г., калі ў горадзе на Дняпры адбыўся ўсесаюзны рок-фестываль. Вынікам чаго стаўся выпуск першага беларускага рок-часопіса “Окорок”, падрыхтаванага Юрыем Раманавым. “Дэбютны нумар утрымліваў 30 старонак, размнажаўся на ксераксе і быў наскрозь прапітаны эйфарыяй ад пераменаў, якія адбыліся ў горадзе,” – успамінае яго выдавец [15, с.26]. Выхад “Окорока” быў звязаны з дзейнасцю Магілёўскага рок-клуба, бо асвятляў яго жыццё. Раманаў падрыхтаваў у Слаўгарадзе рукапісны варыянт часопіса, размножыў 10 асобнікаў і прынёс іх Аляксандру Перагуду, прэзідэнту рок-клуба. Рэдакцыя наладзіла стасункі з мясцовай тыпаграфіяй - такім чынам стала магчымым было друкаваць выданне фантастычным для самвыдату накладам – ад 100 да 1000 асобнікаў. Дзякуючы такому вялізнаму тыражу “Окорок” змог распаўсюджвацца па неафіцыйных каналах у больш чым 100 гарадах СССР [15, с. 27-28].
Магілёўскі рок-часопіс не быў цалкам музычным. У ім была невялічкая літаратурная частка. Гэта не выпадкова, бо сам па сабе рок – панятак сінкрэтычны і ўключае ў сябе музыку, тэксты, акторскае майстэрства. Першапачаткова большую частку часопіса займалі інтэрв'ю з гуртамі, расповеды пра кацэрты і фестывалі, рэцэнзіі на альбомы. Аднак ужо ў 2-м нумары “Окорока” былі змешчаныя малавядомыя вершы рускага рок-музыкі Б.Грэбеншчыкова. У наступных нумарах (3-ім і сумяшчоным 4-5-м) пад рубрыкай “За великой стеной” памесцілі вытрымкі са стражытнакітайскіх філофскіх кніг “Даодэцзін” і “Чжуан-цзы”. Паступова “Окорок” ператварыўся ў самвыдатаўскі часопіс, прысвечаны розным накірункам мастацтва, а не толькі музыцы. У ім сталі змяшчаць справаздачы з выставаў, інтэрв'ю з пісьменнікамі. Затым з'явілася пастаянная літаратурная рубрыка “Дебилют”, дзе друкаваліся міні-апавяданні і верш А.Тайміна (№ 4-5), празаічныя “Мініятуры” і вершы Дж.Ленана (№ 6), апавяданні Т.Цеп-Леніна “Бамбук. Шизорельная повесть” (№ 1-3-8), “Как партизан Базыль Пола Маккартни спас” (№ 1-3-8).
Першым ужываць дарэформавы правапіс беларускай мовы сярод даследаваных у гэтай працы непадцэнзурных выданняў стаў у 1988 г. мінскі часопіс “Студэнцкая думка” - грамадска-палітычнае і культуралагічнае выданне студэнцкага патрыятычнага згуртвання “Сьвітанак” (пазней “Задзіночаньня беларускіх студэнтаў”). У пятым нумары рэдакцыяй было заяўлена: “Мы абвяшчаем нашу часопісь ворганам нацыянальна-сьвядомага беларускага студэнцтва” [74, с.1]. “Студэнцкая думка” друкавала вершы беларускіх паэтаў, якія былі апанентамі савецкай улады: Н.Арсенневай, Л.Геніюш, А.Сыса, У.Караткевіча, С.Сокалава. Літаратурныя творы, якія змяшчаліся ў часопісе збольшага былі прысвечаныя так званай “адраджэнскай” тэматыцы. У трэцім нумары часопіса было апублікаванае арыгінальнае інтэрв’ю з паэтам Алегам Бембелем “Безь мяне нічога не зробіце” і нізка яго вершаў. На некаторыя пытанні літаратар адказваў сваімі творамі “Сталіца”, “Хрысьцьянская сумоўная Беларусь”, “Хрыстос і Айчына”. У “Студэнцкай думцы” № 4 памесцілі разразную кніжку “Вандэя навыварат. Беларуская ананімная літаратура канца ХХ ст.”, у якой змяшчаліся вершы і паэмы. Акрамя таго ў шостым нумары часопіса надрукавалі сатырычныя вершы Ведзьмака Менскага, прысвечаныя палітычным пазеям тых дзён.
Вельмі актуальным для свайго часу быў самвыдавецкі альманах “Літаратура”, два выпускі якога выйшлі ў 1989-1990 гадах. Рэдактарам выдання быў слынны самвыдатчык 80-х гадоў С.Дубавец. Рыхтавалася выданне ў Мінску, а друкавалася ў Вільнюсе. У “Літаратуры” [2, с.88]. На той час гэта быў паўнавартасны літаратурны часопіс, які значна адрозніваўся ад дзяржаўных выданняў сваёй навізною тэм, крытычнасцю мыслення і смеласцю аўтарскіх поглядаў. На старонках першага нумару “Літаратуры” ў поўны голас гучалі “адраджэнскія” праблемы і выкарыстоўваўся дарэформавы правапіс беларускай мовы.
Сатырычнае эсэ Сяргея Дубаўца “Тут” перагукаецца з забароненай п’есай Янкі Купалы не толькі назваю. Мала што памянялася 67 год. Сіндром “тутэйшасці”(нявызначанасці) па-ранейшаму жывы ў беларускім менталітэце: “Ты нарадзіўся тут, значыць ты – тутэйшы, таму тут і жыві. Калі б ты нарадзіўся ў Афрыцы, дык штодня еў бы бананы, а калі б у Літве, - гаварыў бы па-літоўску, а калі б у Японіі, - даўно меў бы недарагі відзік. Але ты нарадзіўся тут. І мне цяжка сказаць, што ты ясі, на якой мове гаворыш і колькі часу адкладаў на сваю “Вясну” [54, с.1]. Каб паказаць ненармальнасць сітуацыі, у якой апынуліся ўся краіна, Дубавец параўноўвае Беларусь з інышымі еўрапейскімі дзяржавамі: “Там: культура плюс маскультура. Тут – паўкультура плюс ідэалёгія. Калі ідэалёгія ператвараецца ў маскультуру, як гэта адбылося там, яна тады не накрывае сабою палову сапраўднае культуру, як гэта адбываецца тут, і сапраўдная культура бытуе ў поўным аб’ёме, як там, а ня дзеліцца на дазволеную нудоту й забароненыя спакусы, як тут” [54, с.3].
Працягваецца тэма абыякавасці і ў эсэ Міраслава Шайбака “Сьмяяліся”. Сваю абыякавасць беларусы прыкрываюць усмешкай, і вось да якіх вынікаў гэта можа прывесці: “Ёсьць у нашым фальклёры жарт. Адзін чалавек другому распавядае пра вясельле. І між іншага ўспамінае: “Таньчылі. Дзіцяці на галаву наступілі –адно хруснула. Сьмяяліся”… Шчырая ўсьмешка – вось наша нацыянальная рыса” [54, с.6].
“Літаратура”, як і многія самвыдатаўскія часопісы таго перыяду, была звязаная з рок-музыкай. На старонках выдання друкаваліся тэксты песень гурта “Мроя”, бацькоў беларускамоўнага року. Рок-музыкі насцярожана, без эйфарыі ставіліся да зменаў у краіне і папярэджвалі:

Сёньня мэта апраўдвае сродкі.
Дык сьцеражыся, вар’ят.
Ты сабе назалежнасьць дазволіў,
Мы сабе дазваляем гвалт.
Мы ня здольны спакойна ўспрымаць
Думкі твае і выгляд.
Час прыйшоў, і сёньня – наш дзень.
Мы прынялі твой выклік [54, с.17].

Той факт, што ў альманаху быў змешчаны цыкл апавяданняў Адама Глобуса “Здані”, таксама сведчыць, наколькі гэты альманах быў прагрэсіўным для канца 80-х гадоў. Эротыка ў афіцыйнай літаратуры была забароненай тэмай, а лейтматывам “Зданяў” былі эратычныя адносіны між беларусамі і міфалагічнымі істотамі. Напрыканцы 80-х пачатку 90-х гадоў у Беларусі ўжо назіраўся выдавецкі выбух. Шматлікія ўлёткі і альманахі выходзілі ў любым больш-менш вялікім горадзе. Але самастойных літаратурных перыёдыкаў бракавала. Прыклад мінскай “Літаратуры” падштурхнуў полацкага паэта Алеся Аркуша стварыць падобнае выданне ў сваім рэгіёне. Так у 1990-м г. у Полацку выйшаў літаратурны альманах “Ксэракс беларускі”, у якім ужываўся дарэфармовы правапіс.
Паходжанне назвы выдавец тлумачыць так: “Я думаў, як назваць гэты альманах. Для мяне слова “ксэракс” уяўлялася як нешта андэрграўнднае. На ім множылі падпольна кніжкі і ўлёткі. А само спалучэнне “Ксэракс беларускі” традыцыйна беларускае, як “Скрыпка беларуская”, “Смык беларускі”. Яно станавілася ў гэтым шэрагу. Хацелася прыдумаць і традыцыйную і ў той жа час мадэрновую назву” (з аўтарскага інтэрв’ю).
Для свайго выдання Алесь Аркуш шукаў матэрыялы, у якіх паўставалі б праблемы з друкам у афіцыйных выданнях: палітычна-вострыя ці мадэрнісцкія тэксты. Па яго словах, “дзеля гэтага і паўстаюць андэрграўнд і пазацэнзурныя выданні. Беларуская літаратура была заангажаваная моцнай традыцыяй. Авангардныя ў сваёй эстэтыцы творы ўспрымаліся як выбрыкі” (з аўтарскага інтэрв’ю).“Ксэракс беларускі” № 1, як і “Літаратура” №1, вызначаўся даволі моцнай падоркай твораў: п’еса абсурду С.Сокалава-Воюша “Раніца рэспублікі”, філасофскія вершы А.Аркуша, тэксты песень полацкага гурта “Мясцовы час”, палітычна вострыя вершы Л.Баршчэўскага, іранічны нарыс У.Арлова “Совершенно секретно або адзін у трох іпастасях (нататкі няўдзячнага вучня)”, прысвечаны вядомаму гісторыку Л.С.Абэцэдарскаму, паслугачу савецкай ўлады, ды інш.
Альманах рыхтаваўся ў нелегальных варунках, яшчэ пры наяўнасці Галоўліту, таму друкаваўся ў Вільнюсе. Размножыць яго Алесю Аркушу дапамог Алесь Гуркоў. З другога нумару выданне пачало друкавацца ў Наваполацку, бо Галоўліт быў ужо зліквідаваны. З гэтага часу ў Беларусі пачалі паўставаць рэгіянальныя выдавецкія праекты.
Такім чынам, з’яўленне беларускага падпольнага друку было абумоўлена рэжымам уціску свабоды слова і палітычных пераследаў у СССР. Рукапіснае выданне М.Ермаловіча “Падснежнік” (1963-1964) - самы ранні пасляваенны падпольны перыёдык, звесткі пра які ўдалося знайсці. Першыя пазацэнзурныя беларускія выданні былі рукапіснымі і выходзілі накладам у 1 асобнік. З сярэдзіны 1970-х гадоў тэксты для самвыдату набіралі на друкавальных машынках, што дазваляла павялічыць тыраж. У наступнае дзесяцігоддзе з’явілася магчымасць тыражаваць выданні накладам да 1000 асобнікаў. На старонках мастацка-літаратурнага самвыдату закраналіся тэмы, якія ніколі не падымаліся ў афіцыйным друку. Выданні таго часу не прапаноўвалі чытачам узоры сацрэалізму, а наадварот адлюстроўвалі ўнутранае становішча краіны з пункту гледжання апазіцыйнай прэсы і цікавасць людзей ведаць сапраўднае становішча ў краіне. У беларускім незалежным друку ў 60-80-я гады былі закладзены тэндэнцыі развіцця сучаснай незалежнай журналістыкі, прозы, паэзіі і выдавецкай справы Беларусі. У 1990-м годзе ў быў скасаваны Галоўліт, што дазволіла займацца друкаваннем любых выданняў нават у невялікіх гарадах.

2. Беларуская мова і моўнае пытанне на стронках самвыдату.

Адна з асаблівасцяў беларускага самвыдату - білінгвізм, выкліканы працяглай палітыкай русіфікацыі ў нашай краіне. Першыя падпольныя літатурныя альманахі былі дзьвюхмоўнымі (“Блакітны ліхтар”, “Мілавіца”). Захавалася такая тэнцэнцыя і на сённяшні дзень. Палова мастацка-літаратурных выданняў 1990-2000-х гг., якія разглядаюцца ў гэтай працы, з’яўляюцца цалкам рускамоўнымі ці дзьвюхмоўнымі. Гэты факт можна патлумачыць як звужэннем сферы ўжывання беларускай мовы ў сучасным грамадстве, так і імкненнем самвыдатчыкаў, каб іх выданне патрапіла шырэйшай чытацкай публіцы.
У савецкія часы беларускіх самвыдатчыкаў маглі абвінаваціць у нацыяналізме за простае карыстанне роднай мовай. Але гаворка тады ішла толькі пра спробы пашырыць сферу ўжывання беларускай мовы за кошт літаратурных твораў. Зразумела, што пазацэнзурны друк у той час не валодаў магчымасцямі, якія б дазволілі данесці ідэі самвыдатчыкаў да шырокіх мас.
Вінцэсь Мудроў, стварыўшы ў 1971 г. “Творчае літаратурна-мастацкае аб’яднанне імя Максіма Багдановіча”, наўмысна залічыў туды дзяўчыну, якая пісала вершы па-руску. Гэты ўчынак быў зроблены “з-за з палітычных меркаваньняў — каб разбавіць шыхты расейцамі і, такім чынам, пазьбегчы абвінавачаньняў у нацыяналізьме” [14]. Разам з тым ужо ў першым нумары альманаха “Блакітны ліхтар” былі змешчаныя разважанні пра беларускую мову і яе перспектывы ўва ўмовах СССР. Побач з чыста літаратурнымі матэрыяламі наваполацкае выданне з нумару ў нумар падавала тэксты, у якіх выказваўся пратэст супраць палітыкі русіфікацыі [14]. У адным з вершаў В.Мудроў параўнаў беларусаў са старажытным народам этрускаў, якія стварылі высокую культуру, але зніклі з твару зямлі:

Размаўляю па-беларуску...
Як у трамваі глядзяць на зайца,
Так глядзяць на мяне этрускі
Ад Асвеі да Лунінца [6].
Не раз звяртаўся да праблемы русіфікацыі і зняважлівага стаўлення беларусаў да роднай мовы ў сваіх “Гутарках” Мікола Ермаловіч. У артыкуле “З днём Сталінскай Канстытуцыі” ён ўзгадвае чутку наконт зменаў у галоўным законе краіны: “Гавораць, што асаблівыя цяжкасці ўзніклі пры фармуляванні нацыянальных адносін у дзяржаве. Як быццам, нават меркавалася ператварыць саюз у федэрацыю і скасаваць за рэспублікамі права выхаду. Нібыта меркавалася ўвесці і агульнадзяржаўную мову, што таксама не выключана, мяркуючы па артыкулах у друку” [41]. Як бачым, мова ў дадзеным выпадку становіцца ў адным шэрагу з суверэнітэтам краіны. Родная мова – адна з прыкметаў свабоднага народу, і ўлады гэта выдатна разумеюць. У той час як самі беларусы лічылі яе ўсяго толькі непатрэбным сродкам камунікацыі. Спажывецкае стаўленне абывацеляў да мовы паказана ў нарысе Ермаловіча “Пра мову і каўбасу”. Яе герояй Яўхім Крывенькі разглядае яе як нейкую рэч, якая абавязкова павінна прынесці карысць. У адваротным выпадку ад мовы можна адмовіцца без грызотаў сумлення: “З ёю нікуды не выб'ешся, з ёю не прадасі і не купіш… І правільна робіць Беларусь, што ад сваёй мовы адракаецца. Без яе можна абыйсціся. Затое ў нас каўбасы шмат, нідзе столькі няма, як у Беларусі” [44]. А калі ўзнікла сітуацыя дэфіцытнасці прадуктаў, герой стаў задумвацца над тым, што ў краіне адбываецца нешта не тое: “Нават і да Яўхіма Крывенькі дайшло, для чаго існуе родная мова, што аддаўшы яе, аддасі і ўсё астатняе, не атрымаўшы нічога ўзамен, апроч хіба нішчымнай каўбасы” [44].
У апавяданнях “Существительное” і “Чужаземец” Мікола Ермаловіч выразна намаляваў трагедыю, якую прынесла русіфікацыя нашаму народу. Прычым паказана гэта на прыкладзе маладога пакалення беларусаў. Герой “Существительного” – другакласнік Змітрок, якога новая настаўніца стала крытыкаваць за “няправільную” гаворку. Усё пачалося наўпрост з хлапчуковага імя, якое кабета перайначыла на рускі манер – Дмитрий: “І хоць прайшло некалькі ўжо тыдняў, але Змітрок ніяк не можа прызвычаіцца да новага імя. І калі настаўніца звяртаецца да яго, называючы Дмитрием, яму здаецца, што гэта яна не яго, а некага іншага выклікае” [43]. Самае страшнае было ў тым, што настаўніца разумела ўсе Змітраковы словы. Хутчэй за ўсё яна сама была беларускай, але вывучыла чужую мову і стала яе ж выкладаць беларускім дзеткам замест роднай. Трагікамічна апісвае Ермаловіч гэтыя ўрокі: “А сёння вучылі Существительное. Змітрок ледзь навучыўся вымаўляць гэта слова. Пасля быў здзіўлены, калі зразумеў, што ўсё на свеце, як ёсць, - Существительное” [43]. Прыклады назоўнікаў хлопчык прыводзіў з роднай мовы. Настаўніца штораз выпраўляла яго. Змітрок паўтараў за ёю, ды “гэтыя словы нічога не выклікалі ў яго ўяўленні, нібы ён называў нешта ніколі не бачанае ім” [43]. Кульмінацыяй апавядання стаў сон Змітрака. Загадкавае Существительное трансфармавалася з дапамогаю дзіцячай фантазіі ў вялізную жудасную пачвару з голасам настаўніцы, якая зжэрла ўсё наваколле і ледзьве не праглынула самога хлопчыка.
У апавяданні "Чужаземец" сутыкаюцца два беларускіх маладзёны, якія маюць супрацьлеглыя погляды на жыццё. Алесь Крыніца – малады паэт, які доўгі час не быў на Радзіме, але збярог у сэрцы любоў да яе і мовы. Хведзька Рубец – звычайны лайдак-летуценнік, які абчытаўся кніжак пра шпіёнаў і свядома адмовіўся ад беларускай мовы, таму што яна нібыта перашкодзіла яму далей вучыцца. Хведзька прыняў Алеся за шпіёна, бо той гаварыў “на беларускам языку”. Не такога прыёму чакаў паэт дома: “Ён ужо больш не думаў аб харастве родных мясцін. Яго ўжо апанавалі іншыя думкі і пачуцці. "Як жа цябе запаскудзілі, родная зямля, як жа ўтапталі ў гразь цябе, мой народ, як жа зневажаюць цябе, дарагое маё роднае слова, як трымаюць пад пільным наглядам таго, хто застаецца верным матчынай гаворцы. Вось пра што трэба пісаць, і я буду пісаць пра гэта, абавязкова буду" [45].
У артыкуле “Мова – сцяг народа” Мікола Ермаловіч на гістарычным матэрыяле асэнсоўваў лёс беларускай мовы, якую параўноўвае са сцягам. Калі полк яго страчвае, то ён перастае існаваць. “Мова – гэта і ёсць сцяг народа. Вось чаму прыгнечанне народа пачынаецца са зневажання і ганення яго мовы. Гэтак жа сама і нацыянальнае абуджэнне народа бярэ свой пачатак з усведамлення ім вялікага значэння сваёй роднай мовы як свайго сцяга, ідучы пад якім, ён знойдзе сваю волю і шчасце,” [42]– піша аўтар. У ХХІ ст. мова стала галоўнай прыкметай беларускай нацыі, таму ворагі перанеслі на яе галоўны ўдар. Тым не менш М.Ермаловіч спадзяваўся, што суайчыннікі прыслухаюцца да яго словаў: “Свабода адрачэння ад сваёй мовы - пакуль што адзіная свабода, якая прадстаўлена нам і якой мы можам карыстацца бесперашкодна. Магчыма, таму і знаходзяцца людзі, якія з-за адсутнасці іншых свабод, спяшаюцца пакарыстацца хоць гэтай свабодай. Народ зразумее, што яму патрэбна не адна ганебная свабода, а ўсе свабоды, што родная мова - гэта яго сцяг, ідучы пад якім, ён заўсёды здабудзе ўсе свабоды” [42] .
Працягвалася выступленне супраць русіфікацыі і ў часы, калі Беларусь ужо набыла незалежнасць. У 1995 г. навучэнцы Беларускага ліцэю мастацтваў выдавалі рукапісную газетку “Дрыгва”. На старонках выдання Якуб Змрочны абураўся з-за таго, што адбывалася ў яго навучальнай установе і краіне: “Беларусь, мая старонка, куток цемнаты (узята з верша Купалы – аўт.). І сапраўды так, наша Беларусь нагадвае звычайнае балота, таму што ў нас няма нацыянальнай самасвядомасці. У большасці нашага шэрага люду мазгі гастраномныя: “Толькі каб каўбаса была!” І за каўбасу яны гатовыя прадаць і сваю мову, і сваю бацькаўшчыну. Наш Беларускі ліцэй мастацтваў нагадвае цяперашнюю Беларусь. Вярхі ліцэю гавораць па-руску. Увогуле лепш назваць ліцэй не беларускім, а “русским” [47, с.2]. У ХХІ ст. моўная сітуацыя мала змянілася, як бачна з артыкула ў часопісе “Говорящий троллейбус”: “Некаторыя вельмі разумныя дзеці кажуць, што ў школе яны вывучаюць 2 замежныя мовы: ангельскую, напрыклад, і беларускую” [39, с.2].
У канцы 80-х гадоў на старонках самвыдату загучала ідэя аднаўлення беларускага класічнага правапісу. У 1986-87 гг. “тарашкевіцай” ўпершыню скарыстаўся мінскі часопіс “Бурачок”. Затым дарэформавым правапісам 1933г. стаў выдавацца часопіс “Студэнцкая думка”. У ўступным артыкуле 3-га нумару за 1988 г. рэдакцыя патлумачыла свій выбар: “Сёй-той дзівіцца мове нашага выданьня: маўляй, змагаемся за беларушчыну, а робім памылкі. Але напісаньні сьвята, сэсія, плян – гэта не памылкі. Гэта вяртаньне да незамутнёных крыніцаў нашага Адраджэньня 1905-1930-х гадоў… Сталінская рэформа правапісу і граматыкі 1933 году мела адзіную непрыхаваную мэту: “наблізіць” беларускую мову да расейскае, хутчэй спраўдзіць прароцтва “отца народов” пра “зліцьцё” моваў. У словах сьпеў, дзьверы першы гук вымаўляецца мякка, таму тут і пішацца мяккі знак. Ну, а іншамоўныя словы: клямка і плян, сакрэт і сэсія - у нас спрадвеку вымаўлялі блізкка да арыгіналу (зь мяккім ль і цьвёрдымі іншымі зычнымі перад э)” [73, с.1].
У 5-м нумары “Студэнцкай думкі” быў змешчаны артыкул Вінцука Вячоркі “Характарыстыка моўнае рэформы 1933 года” з красамоўным эпіграфам: “Мовы нацыянальных меншасьцяў у пэўных умовах могуць быць выкарыстаныя супроць іх саміх як сродак абясцэніць мову нацыянальнае меншасьці, прымусіць грамаду адмовіцца ад яе. Больш таго, мовы нацыянальных меншасьцяў магчыма мяняць. Таму артаграфія, лексыка, граматыка і нават фаналёгія мовы нацыянальных меншасьцяў нярэдка вымушана набываць чужыя для грамады, нават адкіданыя ёю характарыстыкі” [74, с.3]. Сваім матэрыялам Вячорка раскрывае механізм маніпуляцыі свядомасцю цэлага народа, апісаны ў эпіграфе. Аўтар адзначае, што граматыка Б.Тарашкевіча 1918г. слушна апісвала беларускую мову. Аднак у выніку моўнай рэформы 1933 г. быў парушаны фанетычны прынцып беларускай арфаграфіі ў імя набліжэння графічнага аблічча слоў да рускага. З-за чаго фактычна скасавалася найхарактэрнейшая рыса беларускага маўлення - асімілятыўнага змякчэнне зычных [74, с.4]. У тым жа нумары быў апублікаваны матэрыял “Вучымся чытаць на лацінцы”, куды памесцілі беларускі лацінскі алфавіт, які ўжываўся на нашай тэрыторыі яшчэ напачатку дваццатага стагоддзя. Там жа надрукавалі вершы Л.Геніюш на двух алфавітах. У 7-ым нумары “Студэнцкай думкі” лацінкаю надрукавалі п’еса “Kupalle” Казімера Сваяка.
Следам за “Студэнцкай думкай” дарэформавым правапісам сталі выходзіць льманахі “Літаратура” (1989-1990) і “Ксэракс беларускі” (1990-1996). Гэты крок выдавец апошняга альманаха Алесь Аркуш тлумачыць так: “Для нас той час быў часам нейкага прарыву. Мы толькі даведаліся, што існаваў класічны правапіс. Я доўга не ўяўляў праблему, якая паўстала з моўнай рэформай. Гэта было для мяне нейкім другасным пытаннем. Потым сталі збірацца ў “Тутэйшых”. Рабілі калектыўнае чытанне Купалавай забароненай п’есы і ўпершыню даведаліся пра простыя рэчы: забароненыя імёны і творы. Тады і паўстала пытанне з моваю. Гэта было маральнае пытанне. Наша мова была спляжаная. Таму варта было пачаць новую хвалю адраджэння з пазіцыяў “тарашкевіцы”. Канешне, шмат хто разумеў з нас тады, што “тарашкевіца” таксама не ідэальны правапіс, хутчэй за ўсё трэба прыйсці да найноўшага ўнармавання мовы. Але адбылося так, што правапіс падзяліў беларускую культурную прастору на дзьве часткі. Мова “тарашкевіцы” стала часткаю андэграўнду. Існаванне двух правапісаў толькі уносіць блытаніну ў галовы вучняў” (з аўтарскага інтэрв’ю).
З таго часу, як інфармацыя пра існаванне класічнага правапісу распаўсюдзілася ў масы, яго сталі выкарыстоўваць шматлікія непадцэнзурныя выданні. Яго працягваюць выкарыстоўваць і самвыдатчыкі ў ХХІ ст. Максім Іўкін, галоўны рэдактар вучэбнай газеты Беларускага калегіуму “Анціпод”, каментуе гэты факт: “Хацелася, каб наша выданне не стала чарговым інфармацыйным лістком з непісьменнаю мовай і невыразнай пазіцыяй. Культура мовы была для нас не менш важным прынцыпам, чым арыгінальнасць і актуальнасць друкаваных матэрыялаў; да ўсяго так званая “тарашкевіца” ніколі не разглядалася намі як нейкі “элітны” правапіс, хутчэй, ён успрымаўся як найбольш натуральны ў перадачы роднае мовы” (з аўтарскага інтэрв’ю).
Своеасаблівы варыянт “тарашкевіцы” ўжывала гомельская газета “Аксамітны жах”. “Для нас заўжды было важна, каб мяккасць мовы на пісьме выражалася графічна, - адзначае Андрэй Скідан, мастак і пастаянны аўтар выдання.- З другога боку штучнаю падавалася замена літары о на ё, а на я, што зусім не характэрна для большае часткі Беларусі. Інтуітыўна мы выбіралі троп для аптымальнага варыянту. Цікава, што гэткім жа шляхам пайшоў літаратурны часопіс “Дзеяслоў” (з аўтарскага інтэрв’ю).
Для многіх было зразумелым, што класічны правапіс таксама не з’яўляеццца даскналым. Але да адзінага вырыянту яго ўнармавання мовазнаўцы так і не прыйшлі. Гэтую нявызначанасць крытыкавала самвыдатаўская газета-пародыя “Наша Ніва ісьцінная” ў 1999 г. Пад рубрыкай “Дзе шукаць беларускае граматыкі?” быў надрукаваны сатырычны артыкул “Кгвалт сьведамасьці”. У ім паведамлялася, што “ад гэтага нумару нашая кгазэта будзе выходзіць з пэўнымі зьменамі што да правапісных нормаў…Вінцук Вячорка і выдавецтва “Наша Ніва няісьцінная” яшчэ ў траўні абяцаліся, што надрукуюць нарэшце новую беларускую граматыку, але ў момант выйсьця гэтага гумару нічога на фронце нармаваньня беларускага правапісу не зьмянілася. Наша кгазэта, як люстра жаданьняў маладога пакаленьня нацыянальнай творчай інтэлегенцыі, да таго моманту, пакуль нарэшце ня будзе выкананая просьба працоўных краіны выдаць беларускую граматыку, аднаўляе старое правіла вялікалітоўскае літаратурнае мовы пісаць выбухны [g] праз спалучэньне дзьвюх кірыліцкіх літараў у словах: кгаўбец, кгузік… Абяцаемся – не, нават заракаемся – вярнуцца да агульнапрынятага напісаньня зьмешчаных словаў ,як толькі пабачым на свае вочы кніжыцу “Беларуская граматыка ня толькі для школ” Вінцука Вячоркі” [57, c.1]. Айчынны самвыдат не абмінуў і такую з’яву, як “трасянка” - сумесь рускай і беларускай моваў, на якой размаўляе значная частка насельнікаў краіны. У выданнях друкаваліся сатырычныя творы, напісаныя на такой “мове”: вершы “Падабаюцца мне галубыя” (“Вясковыя могілкі” №18), “Сціхі на трасянке” (“Foolball-X-Lies” №4), “Каб вас, мля” (“F_sides xl”) і “Мы” (“F_sides xl”), п’еса абсурду “Тралейбус” (“Foolball-X-Lies”). Гэты “жывой разгаворный езык” выкарыстоўваецца для моўнай характарыстыкі герояў (на “трасянцы” часта размаўляюць вяскоўцы і прадстаўнікі працоўнага класу) і стварэння камічнага эфекту (высмейвае прымітыўнасць і стэрыяпыпнасць мыслення абывацеляў). У гомельскай савыдатаўскай газеце “Underground сёння” (№ 3-5 2001) друкавалася апавяданне Сяргея Лобанава “Мажджаліна 3”. У ім даволі ярка адлюстраваная моўная сітуацыя, якая пануе ў нашай краіне: малады настаўнік размаўляў толькі па-беларуску, вясковыя дзеці – на “трасянцы”, міліцыянеры – па-руску. Акрамя таго ў самвыдаце змяшчалі яшчэ “трасянка”-беларускія слоўнікі ( “Дрыгва” № 2, № 7 і №9 “Студэнцкай думкі”).
Такім чынам, білінгвізм – адна з асаблівасцей беларускага самвыдату, выкліканая працяглай палітыкай русіфікацыі. Складаная моўная сітуацыя ў нашай краіне знайшла сваё адлюстраванне ў падпольным друку. Гэтая тэма падымаецца ў непадцэнзурных выданнях ужо цягам больш 30 гадоў. Менавіта ў самвыдаце пачалося аднаўленне беларускага дарэформавага правапісу. Піянерамі ў гэтай справе былі часопісы “Бурачок” і “Студэнцкая думка”. Следам за імі “тарашкевіцу” сталі выкарыстоўваць і іншыя падпольныя, а пазней і афіцыйныя выданні.


3. Авангард у мастацка-літаратурным самвыдаце 1990-2000-х гадоў.

3.1. Вяртанне авангарду ў беларускую літаратуру

Трэба адзначыць, што ў пазацэнзурным друку часоў БССР не друкаваліся авангардныя творы. Самвыдатчыкі закраналі тэмы, забароненыя ў афіцыйным друку, аднак выкарыстоўвалі традыцыйныя літаратурныя жанры. Авангард у падпольнай прэсе той момант не былі запатрабаваным, бо для гэтага не было яшчэ створана падмурку. У афіцыйнай літаратуры спробы перанесці еўрапейскі мадэрнізм на беларускую глебу тады рабіў толькі Алесь Разанаў. Ён пачынаў з авангардысцкіх эксперыментаў у духу неафутурызму. Крытыка адразу заўважыла сэнсавыя і фармальныя пераклічкі творчых пошукаў Разанава са школай сюррэалізму. І ацаніла гэты факт як негатыўны, у поўнай адпаведнасці з афіцыйнымі догмамі таго часу: абмежаваным колам дазволеных тэмаў, ідэй і спосабаў увасаблення.
Паэзія Разанава адмаўляла прымітыўныя ўяўленні пра так званы здаровы сэнс, які акцэнтаваў увагу на утылітарным баку жыцця за кошт духоўнасці, ідэалізаваў бытаапісальнасць і не прымаў інтэлектуальнага пошуку. Інстытут савецкай цэнзуры вельмі насцярожана адносіўся да ўсялякіх творчых эксперыментаў, у якіх бачыў праявы апазіцыйных настрояў і спробу падарваць асновы сацыялістычнага жыцця. З часам уплыў еўрапейскага і сусветнага літаратурнага авангарду ў творчасці паэта толькі мацнеў. Для ўвасаблення сваіх паэтычных ідэяў ён стварыў адмысловыя паэтычныя жанры – квазітэму, зном, пункцір, вэрсэт, вершасказ [7, с.242-247]. Запачаткаваная Разанавым лінія ў сучаснай беларускай паэзіі мае свой працяг. У гэтым кантэксце неабходна звярнуць увагу на вэрлібры цэлай плеяды паэтаў маладога пакалення (В.Морт, В.Трэнас), якія прымалі актыўны ўдзел у самвыдатаўскім руху 1990-2000-х гг. [7, с. 247]
Сярод разглядаемых выданняў самым першым авангардныя творы стаў друкаваць альманах “Ксэракс беларускі”: у 1990 г. - п’еса абсурду С.Сокалава “Раніца рэспублікі”. Выдавец альманаха Алесь Аркуш заўжды цікавіўся мадэрнісцкімі накірункамі ў літаратуры. Ён жа заснаванаў у Полацку кніжную серыю “Паэзія новай генэрацыі”. Яе выданні змяшчалі эксперыментальную (Л.Сяльнова), востра сацыяльную (С.Адамовіч), “донжуанскую” (Ю.Гумянюк) паэзію. Такія творы існавалі толькі ў рукапісах і чыталіся на вечарынах. Аднак А.Аркуш імкнуўся ўсё падобнае сабраць і засведчыць самвыдавецкімі кнігамі, што ёсць і такая літаратурная творчасць. На базе “Ксэракса беларускага” пазней паўстаў паўнавартасны рэгіянальны літаратурны часопіс “Калосьсе” (1994), які з’яўляецца друкаваным органам суполкі “Таварыства вольных літаратараў” і пастаянна друкуе творы беларускіх постмадэрністаў.
Вяртанне авангарду ў нашу літаратуру па часе супала з сур’ёзнымі палітычнымі і гістарычнымі зменамі ў краіне. Пасля краху савецкай камуністычнай сістэмы і скасавання Галоўліту Беларусь зноўку стала адкрытай для культурнага абмену з усім светам. Так у першай палове 90-х гадоў у маладзёжнае асяроддзе патрапілі ідэі DIY-руху. З гэтага часу самвыдатчыкі пачалі эксперыментаваць не толькі з формай літаратурных твораў, але і з формай саміх выданняў.

3.2 Зіны – прадукцыя руху DO IT YOURSELF
DIY (англ. абрэвіятура ад “Do It Yourself” – зрабі сам) – фундаментальны прынцып фунцкцыянавання андэграўнднай панк-культуры. Гэты нефармальны маладзёжны рух узнік на Захадзе як пратэст супраць камерцыялізацыі і спажывецтва. Яго прыхільнікі імкнуцца зрабіць уласную, антыкамерцыйную культуру, якая была б выключная з пануючай (капіталістычнай) сістэмы і развівалася па сваіх законах. Прыхільнікі DIY-руху не жадаюць навязваць свае погляды іншым гвалтоўна ці шляхам прапаганды. Іх асноўная ідэі – распаўсюджваць інфармацыю, вучыць людзей сваім прыкладам, правакаваць крытычна паглядзець на існуючы ў свеце стан рэчаў, паставіць пад сумневы догмы. Адной з асноўных характарыстыкаў руху DIY з’яўляецца самастойнасць вытворчасці: музычных запісаў, часопісаў, адзення ды інш. DIY-часопісы часта называюць зінамі (скарочанае ад англ. “magazine” - часопіс). Спачатку гэта былі самаробныя выданні для прыхільнікаў музычнага накірунку панк/хардкор. Першыя зіны з’явіліся ў сярэдзіне 1970-х гадоў у сувязі з развіццём панк-сцэны ў Лондане і Нью-Ёрку [1, с.230-254].
Існуюць дзьве асноўныя тэхнікі вытворчасці зінаў. Першая ўмоўна называецца “выразаў-наляпіў” (cut&paste): тэксты пішуцца ад рукі, а фатаграфіі, малюнкі, загалоўкі вялікіх памераў – выразаюцца з іншых газет і часопісаў і лепяцца на макет. У выніку ён атрымоўваецца зыркім, рознакаляровым і эмацыйным. Памнажаецца такое выданне на ксераксе. Другая тэхніка – гэта кампутэрная вёрстка. Таксама прымяняецца і змяшаная тэхніка: тэксты набіраюцца на кампутэры, раздрукоўваюцца невялікімі калонкамі, выразаюцца і налепліваюцца на макет, куды дабаўляюцца ілюстрацыі. Такі макет таксама ксеракапіюецца. Аднак пры такім памнажэнні непазбежна становіцца горшай якасць. Затое такія зіны больў разнастайныя па афармленню, кожная старонка не падобная на папярэднюю: перагорнутыя да гары нагамі ці люстраныя тэксты і карцінкі; разрэзаныя і скалажаваныя. Бывае, што ў якасці фона-застаўкі выкарыстоўваецца газетны тэкст, распыленая фарба, паверху якой белым карэктарам накрэслены тэкст [12, с.35-38].
Праз заходнія музычныя зіны ў беларускі мастацка-літаратурны самвыдат увайшла новая варыяцыя афармлення выданняў. Першымі перанялі такую самвыдатаўскую ідэю гродненская газета “Дура” (1995) і мінскі часопіс “Выгребная яма” (1995).
“Дура” характарызавалася самой рэдакцыяй як “выданьне злобных гарадзенскіх анархістаў” і выходзіла на дарэформавым правапісе беларускай мовы. У дызайне газеты выкарыстоўваўся набор на друкарцы разам з рукапіснымі тэкстамі, калажы, малюнкі і выразаныя друкаваныя літары для загалоўкаў. На старонках выдання з’явіліся абсалютна новыя для таго часу тэмы – веганства (“Казка з прыемным апэтытам” №3), антыглабалізм (“Будем ждать?” №5), супрацьстаянне анархістаў і неафашыстаў (“Дура” – суполка глуха-нямых здрайцаў радзімы” №5). Акрамя таго новаўводзінамі для айчыннага самвыдату былі і рэцэнзіі на андэграўндную прадукцыю (рубрыка “Супраць!” № 5). У матэрыялах выдання ўжывалася нецэнзурная лексіка.
Першы нумар “Еh!” (так раней называлася “Выгребная яма”) выйшаў у 1994 г. У хуткім часе яго выдаўца Мітрыча забралі ў армію, дзе ён паспяхова працягваў займацца самвыдатам. “Я тады хацеў рабіць мастацка-літаратурнае выданне, бо такога фармату часопісаў яшчэ не бачыў, - распавядае Мітрыч. - Тады былі часопісы пра рок-музыку, кшталту “Окорока”. Там пісалі пра розную музыку ад “Чайфа” да “Гражданской обороны”. Але мяне больш цікавіў заходні панк-хардкор і ўсё, што звязана з рухам DIYм. Я прагартаў самвыдат і пераканаўся, што пра гэта ніхто не пісаў у той час. Таму стаўка была зробленая на зін заходняга ўзору. Я стаў пісаць народу. Некалькі адказаўшых мне людзей цікавіліся хардкорам і нешта пісалі. Мне дасылалі творы з Хабараўску, Камсамольска-на-Амуры, Ішыма” (з аўтарскага інтэрв’ю).
У арміі Мітрыч стаў перапісвацца з Ігарам Конікам, які раней граў у адной з першых беларускіх хардкор-камандаў “Green Brain”. Мітрыч прывёз яму пасля арміі свой архіў, назапашаны пад час службы. У канцы 90-х гадоў Конік пачынаў збіраць матэрыялы на свой “Don’t panic!”. Потым Мітрыч пазнаёміў Коніка з амерыканскім артыкулам «Эстэтыка панк-рока ад Ада Я», дзе было па палічках раскладзена, што такое панк, хардкор, DIY. Вось так Мітрыч і Ігар Конік сталіся піянерамі DIY-руху ў Беларусі і запачынальнікамі новай традыцыі самвыдату пад лозунгам “Зрабі сам!”.
Другі нумар “Выгребной ямы” (1995) быў рукапісным дзьвюхмоўным выданнем. Знаходжанне выдаўца ў арміі адбілася на змесце часопіса: у ім былі змешчаныя іранічнае апавяданне, напоўненае армейскім лексіконам, і вершаванае чатырохрадкоўе - “перліна цяплушнай творчасці”. Акрамя таго ў нумары з найбольш цікавых матэрыялаў можна вылучыць артыкул пра паэта Алега Грыгор’ева і яго іранічныя творы, мініятуру-рэфлексію “Бредовое состояние”, калажы з газетных выразак, змешчаныя ў рубрыка «Поэтический андергнаунд» вершы, вытрымку з лістка Цэнтральнага камітэта Супольнасці Чырвонага Крыжа БССР “Санитарная очистка населённых мест”, верш, напісаны на дзьвюх мовах – рускай “Мы переделываем” і беларускай “Мы перарабляем”.
Трэці нумар “Выгребной ямы”(1996) ужо быў набраны на друкарцы, ілюстраваны калажамі і малюнкамі. Новаўводзінамі на старонках выдання для беларускага літаратурнага самвыдату былі выкарыстанне мадэрнісцкага прыёму “плыні свядомасці” (“Заявление директору Мирского ХПТУ-234 от… ”) і вертыкальнае размяшчэнне мініятуры (“В жизни и не такое бывает”). У часопісе таксама былі апублікаваныя авангардысцкія творы: падборка вершаў “Бочкавы краб” вядомага беларускага постмадэрніста Зміцера Вішнёва і абсурдысцкая п’еса Эльзы “Манная каша”.
Даволі моцна DIY-культура развілася ў Баранавічах, дзе выданнем шматлікіх зінаў займаўся Дзіма Ску разам з сябрамі. У 2000-2002 гг. яны зрабілі 6 нумароў выдання, якое перыядычна мяняла назвы і тэматычныя накірункі. Баранавіцкія самвыдатчыкі ліставаліся з многімі зінмэйкерамі-самвыдатчыкамі і распаўсюджвалі свае выданні поштаю.
“Першыя тры нумары прысвячаліся футболу і антыфашызму і называліся “Football-X-Flies” (скарачалі “FxF”). У назве была гульня са словамі “X-Files” (назва вядомага серыяла) і flies (англ. мухі), таму поўны пераклад - “Футбольныя-ікс-Мухі”. Пад рознымі нікамі неяк звязанымі з мухамі мы пісалі свае артыкулы. Чацвёрты літаратурны нумар іменаваўся “Foolball-X-Lies”. У яго назве прысутнічала гульня словаў з “Football-X-Flies”: foot – нага, fool – дурань; flies – мухі, lies – лухта ў множным ліку. Да гэтага выдання прыкладаўся літаратурны сінгл “F_sides XL”. Сінгл – гэта панятак, узяты з музычнай сферы. Для раскруткі будучага альбому гурт запісваў сінгл. Для яго браліся 4 песні: 2 хіты выдаваліся на адным баку (a-side) вінілавай плыткі, а на другім (b-side) запісваліся рэдкая песня, якая не ўвойдзе ў альбом, і рэмікс. Вось таму ў нас “F-sides”. Без літары Х нікуды, а L, каб быў адсыл да памераў (маўляў, гэты сінгл маленькі – на англ. little).
Пяты нумар выйшаў сплітам cа светлагорскім зінам “Падёж Sкота”. Cпліт - зноўку музычны панятак. Так называлі плыткі, на якіх на двух баках былі запісаныя розныя гурты. Наша частка называлася “Zapul’vaniemolota-X-eyes”. Гэта была самая “шызовая” постмадэрнічная назва. Працяг адкалупвання па літары ад слова flies - lies – eyes. Скарачэнне гэтай назвы атрымлівалася “zXe”, што вельмі нагадвае маладзёжны рух стрэйт-эйдж (staight-edge - sXe). А шосты нумар быў прысвечаны музыцы. Яго назву пакінулі як “zXe” ужо без расшыфроўкі,” (з аўтарскага інтэрв’ю) – распавядае Дзіма Ску.
Двзьвюхмоўны мастацка-літаратурны альманах “Foolball-x-lies” выйшаў у 2002 г. У выдання было электроннага макета. Тэксты Ску набіраў у кампутэрнай праграме “Ворд”, выкарастоўваючы ўсе шрыфты, потым іх друкаваў на прынтары, выразаў і ляпіў на макет, які аздабляўся калажамі, кавалачкамі фатаграфіяй, дзіцячым малюнкам, выявымі адсканаваных пальцаў, паштовым канвертам. “Foolball-x-lies” быў фармату А5. Ад яго адразалася частка – так атрымаўся сінгл “F_sides XL” у форме “кніжачкі” памерам 10,5 см на 4,6 см.
Заўважна, што аўтары выдання захапляліся мадэрнісцкімі плынямі ў мастацтве. Па словах Дзімы Ску, перавага аддавалася ў асноўным авангардным творам, бо была зацікаўленасць і патрэбнасць у нечым непадобным, дзіўным і эксперыментальным. У альманаху былі апублікаваныя літаратурныя спробы ў форме сюррэалістычных мініятураў (“Жылы за шклом кожы”, “Узбуджэнне нумар ван”), “матэматычных” эсэ (“Стоит поспорить с упрёком на кривизну линий”, “– (или математические крюки)”), п’еса абсурду “Тралейбус”. Яшчэ ў змест выдання ўключылі творы баранавіцкіх сямікласнікаў, вучняў маці Ску (сачыненне “Любимые страницы поэмы Лермонтова “Мцыри”, у якім мяшаюцца ў адно паэма рускага класіка і кітайскія баевікі, і верш “Вошёл отец мой как-то в зал”). Эксперыментавалі выдаўцы і з афармленнем паэтычных твораў: побач з англійскамоўным вершам пад назвай “Play with the day” надрукавалі да гары нагамі яго пераклад на рускую, верш “Мінулага бабінага лета” змесцілі ў форме квадрата, каб яго можна было чытаць з любога боку.
Для сінгла “F_sides xl” падбіраліся творы невялікага памеру: жартаўлівыя выказванні і чатырохрадкоўі, вершы на беларускай, англійскай, рускай мовах і “трасянцы”. Паколькі выдаўцы выступалі за ананімнае і бясплатнае мастацтва, матэрыялы друкаваліся без подпісаў, а на апошняй старонцы побач з паштовым адрасам было пазначана “no rights reserved” (“аўтарскія правы не зберагаюцца”).
Яшчэ адзін самаробны праект Дзімы Ску насіў назву “No-thin'k”: “Спачатку гэта былі проста калажы з візуальнай і вербальнай інфармацыі (не трэба забывацца на маю прагу да гульні слоў). Павінна было быць лёгка, хутка і проста. Назва паходзіць ад англійскіх словаў no think (“без думак”, але памылкова, бо правільна было б “without thoughts”) і nothing (“нічога”, якое часта ў слэнгу скарачаецца да “nothin’”). Не было ніякіх думак наконт назвы, бо мне хацелася не карыстацца нейкім “брэндам” і выдаваць зін без назвы і выходных дадзеных, кантактаў і тым больш “капірайтаў”. Назва з’явілася толькі на чацвёртым выпуску. Нумарацыя выдання (0,1; 0,2; 0,35 і 1,0) была гэтакім жа эксперыментам толькі з лічбамі” (з аўтарскага інтэрв’ю).
“No-thin'k 0,35” - рускамоўны мастацка-літаратурным зін. Ён быў сабраны з малюнкаў і вершаў Дзімы Ску, цікавых выказванняў, якія належылі настаўнікам, інструктару ў аўташколе, дзядулю Дзімы, героям тэлеперадачы “Апошні герой”, выразак з нататнікаў і школьных дзённікаў. Для бэкграўнду (задняга фону макету) выкарыстоўваліся бракаваныя ксеракопіі і фотаздымкі, выразкі з школьных сшыткаў, негатывы, засушаная інсекта і белыя ніткі.

3.3. Выданні творчых маладзёжных суполак

З сярэдзіны 1990-х гг. у беларускае прыгожае пісьменства моцным струменем ўлілося маладое пакаленне літаратараў-авангардыстаў. Яны пачалі аб’ядноўвацца ў розныя нефармальныя суполкі, займаліся сінкрэтычнымі жанрамі мастацтва і самвыдатам.
З 1994 г. у Гомелі стала выходзіць газетка “Аксамітны жах”. Гэта быў друкаваны орган творчай кампаніі вольных мастакоў “Магілка”, якая існавала з 1993 г. і правяла цэлы шэраг вулічных выставаў і літаратурных вечарынаў. “Вясной 1994 г. асабіста ў мяне з’явілася ідэя выдавецтва нейкага “вольнамастацкага лістка”, дзе б размяшчалася нашая праграмная літаратура, пагатоў, што некаторыя пісалі ці то вершы, ці то літаратурныя правакацыі, ці то рэфлексіі – дробненькую літаратурку на местачковым узроўні, але адносіліся да гэтага чэсна, - узгадвае Андрэй Скідан, аўтар і мастак выдання. - Ужо цяжка сказаць, як мы вырулілі на “Аксамітны жах”. Памятаю толькі, што яе прыдумаў Андрэй Пуканаў, жанглюючы словамі песні на верш Л.Дранько-Майсюка “Аксаміткі”. Наша газета сталася друкаваным рупарам вольнамастацкіх ідэяў. Стрыжань выдання заўджы складала арыгінальная мясцовая творчасць (руска- і беларускамоўная). Перавага аддавалася той, якая скіроўвалася да асэнсаваня гарадской культуры, мясцовае народнае традыцыі. Традыцыю мы не разглядалі як набор мёртвых з’яў, але як жывую плынь, да якое прылучалі і сябе. Таму не толькі асэнсоўвалі ўсё гэта, але й спрабавалі фармаваць самі” (з аўтарскага інтэрв’ю).
"Аксамітны жах" сярод астатніх выданняў вылучаецца сваёй самабытнасцю. У газеце выкарыстоўваўся своеасаблівы варыянт дарэформавага правапісу. Як правіла, у кожным нумары вытрымлівалася новая канцэпцыя (другі – “Цмачыны”, шосты – “Вужовы”, сёмы – “Млыновы”, дзевяты – "Калядны") і змяшчаліся краязнаўчыя і літаратурныя матэрыялы. Асаблівай увагі заслугоўваюць чацвёрты і пяты выпускі “Аксамітнага жаху”, дзе друкаваліся постмадэрнісцкія пародыі на рускія народныя казкі - “удалы набытак, створаны ў глыбі расейскае імперыі пад уплывам вуснай казачнай творчасьці, сьвецкай масонскай літаратуры і самадзяржаўя ў перыяд канфлікту Нечарназем’я з Чарназем’ем за чарназём. Ананімны аўтар падрабязна і даходліва падае сітуацыю, умела вяжа сюжэтную лінію, лірычна адступае, хоць і вядома, што Расея вялікая і адступаць няма куды” [28, с.1].
Яшчэ адной разынкай гомельскай газеты была вялікая колькасць тэкстаў, прысвечаных цмакам. “Цмокалюбства” не самая галоўная, але, відаць, самая прывабная “фішка” нашага выдання. Цмок “выплыў” яшчэ ў 89-м годзе, неяк па крысе з’яўляўся ў паўнаце сваёй тэмы. Для “аксамітнай” традыцыі ён не спакуснік і людажэрца, але гарант стабільнасці і экалагічнае ахайнасці, нешта сярэдняе паміж ласём, мамантам і партызанам. Прыклад для пераймання. Для некаторых homo sapiens можа быць эталонам. Цмок шмат каму палюбіўся, і гэты вобраз яўна запатрабаваны быў культурай 90-ых. Цяпер не ведаю. На жаль, тады не дужа ўдалося го раскруціць,” – адзначае А.Скідан (з аўтарскага інтэрв’ю).
Рэдакцыя “Аксамітнага жаху” прапанавала беларускі варыянт японскага паэтычнага жанру “хоку” – “магулінку”, матывуючы гэта неадпаведнасцю традыцыйных канонаў японскага паэтычнага жанру з беларускімі. Беларускія паэты часцяком карыстаюцца толькі трохрадковай формай, а адпаведны глыбокі змест укласці не могуць: “Вы бачылі хоць раз, як пішуць хоку нашыя шаноўныя? Кірыліцаю выводзяць літары ў сшытках добрусскай фабрыкі, спараджаюць местачковыя сюжэты пры тутэйшых акалічнасьцях. А пасьля прыносяць усё гэта і называюць “гамялецкім хоку”! Калі гамялецкім, дык не хоку, а калі хоку – пішы іерогліфамі” [28, с.5]. Таму ў дыялектычным слоўніку роднай мовы гамельчане знайшлі беларускі адпаведны хоку панятак - “магулінку”. Гэта – “маленькая частка чаго-небудзь, прычым чаго канкрэтна няясна, можа быць чаго заўгодна. А калі так, чаму паэтычны ўрывак, уціснуты ў трохрадкоўе, ня можа быць тэй самай магулінкай” [28, с.5] . У сёмым і восьмым нумарах пад рубрыкай “Вуліца Магілёўская” друкаваліся “падборкі магулінак (або гамялецкіх хоку)”.
Агулам выйшла 15 нумароў газеты, апошні - у 2004г. Аднак ідэю працягу выдавецкае дзейнасці “Аксамітнага жаху” А.Скідан не адмаўляе. Распаўсюжвалася выданне на вулічных выставах і “аксамітных” літаратурных чытаннях, музычных імпрэзах.
У 1995 г. у Мінску з’явілася літаратурная суполка “Бум-Бам-Літ”. Яе сябры былі прыхільнікамі паэзіі, якая не прэтэндавала абавязкова быць надрукаванай, і праславіліся дзякуючы эпатажным перфомансам – выступленням у сучасным мастацкім жанры, які сінтэзуе сродкі літаратуры, пластыкі, тэатру [7, с.254-255]. “Бум-бам-літаўцы” выдавалі рукапісныя кніжкі-“друкапісы” і публікаваліся ў розных самаробных мастацка-літаратурных выданнях.
Сярод усіх сяброў гэтай суполкі асобна варта вылучыць Веру Бурлак і Віктара Жыбуля, якія ўдзельнічалі ў цэлым шэрагу самвыдатаўскіх праектаў і выпусцілі ўжо 24 нумары літаратурнага часопіса “Вясковыя могілкі”. Ён пачаў выдавацца з 1997 г. студэнтамі БДУ. Галоўным рэдактарам з першага нумара стала В.Бурлак. Калі паўстала пытанне назвы, вырашылі пайсці шляхам навобмацак: адгарнуць любую кнігу і пабачыць, што там напісана. Веры пад руку патрапіла кніга Жукоўскага, дзе была змешчана балада “Сельское кладбище”. Так часопіс і назвалі. Напачатку гэта было чыста лакальнае філфакаўскае выданне, якое выходзіла накладам у 10 асобнікаў.
Першыя 13 нумароў былі напісаныя выключна ад рукі, адпаведным чынам размаляваныя без дапамогі кампутэра. 14-ы быў “змяшаны”: там актыўна задзейнічалі набор. З 15-га нумара з часопісам пачаў супрацоўнічаць Віктар Жыбуль. Разам з Верай Бурлак яны выдавалі ўжо “змяшаныя” нумары: скарыстоўвалі і набраныя тэксты і рукапісныя, рабілі разнастайныя малюнкі, калажы, коміксы паводле хрэстаматыйных літаратурных твораў.
Спачатку “Вясковыя могілкі” рабілі толькі студэнты рускага аддзялення, таму збольшага часопіс быў рускамоўны. Аднак Таццяна Сямірская, адна з пастаянных аўтарак, вершы пісала выключна па-беларуску. Баланс дзьвюхмоўнасці нахіліўся ў іншы бок, пачынаючы з 15-га нумара. Пабачыўшы яго, былыя супрацоўнікі часопіса сталі прад’яўляць аўтарскія прэтэнзіі: “Гэта была наша агульная назва, а часопіс зусім змяніўся”. Так насамрэч і было: выданне стала інакшым, па словах В.Жыбуля, “больш панкаўскім”. З’явілася больш альтэрнатыўных абсурдысцкіх твораў. Адным з актыўнейшых аўтараў стаў В.Ываноў. Рэдактары вырашылі зрабіць па справядлівасці: часопіс перайменаваць, але губляць старую назву было шкада. Таму ўзялі і пераклалі яе на беларускую. Пасля чаго прэтэнзіі зніклі.
Напачатку з адборам матэрыялаў ўсё было проста. Прасілі верш у суседкі па парце, праходзілі па знаёмых філфакаўцах. Пасля сканчэння універсітэта ўжо творы пастаўлялі сябры Жыбуля і Бурлак па гурце “ZK” ці з літаратурна-музычнай тусоўкі: А.Кірыла, В.Трэнас, С.Патаранскі, С.Трунін, А.Талстоў, З.Плян. Дзякуючы абвестцы ў “Музычнай газеце” ў “Вясковыя могілкі” пачалі дасылаць лісты з творамі з Барысава, Лунінца, Гомеля, Наваполацка. Распаўсюджвалася выданне пераважна на канцэртах і літаратурных вечарынах.
Важную ўвагу надавалі выдаўцы і дызайну “Вясковых могілак”. Кожны нумар меў вельмі цікавае афармленне. Віктар Жыбуль лічыць, што “аздабленне ўтварае з тэкстам адно цэлае. Напрыклад, у нашым часопісе друкавалася паэма “Авалы”. Яе ў форме авала і выклалі. Друкаваліся і прыклады візуальнай паэзіі. Але бывалі і такія выпадкі, калі аўтары не разумелі нас. Адзін нумар мы аздобілі занадта авангардна: збоку наляпілі герлянду, некаторыя старонкі адмыслова паабразалі. А старонку з творамі адной аўтаркі наўмысна зрабілі вузейшаю, пакамячылі і ў такім выглядзе ўкладалі ў кожны асобнік. Мы вырашылі, што такое аздабленне будзе пасаваць да зместу і настрою вершаў. І абсалютна нічога супраць аўтаркі не мелі, аднак дзяўчына на нас пакрыўдзілася: “Чаго вы так мае творы скамечылі? Што яны такія дрэнныя?” (з аўтарскага інтэрв’ю)
Яшчэ адным самаробным праектам В.Жыбуля і В.Бурлак была музычна-літаратурная газета “Бел@чка” (2001-2002). Гэта быў рукапісны орган іх гурта “ZK”, амаль усе ўдзельнікі якога былі яшчэ і самвыдатчыкамі. Заснавальнік, вакаліст і шоумэн гурта – літаратар Віктар Ываноў, які пачаў друкавацца ў “Вясковых могілках”. На бас-гітары і баяне граў Алесь Порах, які ўдзельнічаў у выданні музычна-сатырычнага часопіса “Наш Клоп Бабар”. Спявала ў “ZK” паэтка Віка Трэнас, якая выдавала часопіс “Хню”.
Віктар Жыбуль распавядае, што ўдзельнікі гурта нпачатку хацелі стварыць свой сайт. Электронны не атрымалася, таму вырашылі зрабіць яго папяровым, у выглядзе газеты, якую назвалі ў гонар прыбіральнай паперы “Белочка”. Абгортку ад яе памесцілі на тытульны ліст выдання, бо гэта пасавала ідэалогіі гурта. “Бел@чка” рабілася ў фармаце DIY-зіна і распаўсюджвалася на канцэртах гурта “ZK”. Лозунгам газеты быў заклік “Сатурніяне ўсіх краін, яднайцеся!” У выданні змяшчаліся іранічныя справаздачы з канцэртаў гурта, вершы В.Бурлак, тэксты песень “ZASRKAZR”, “Ліст шчасця” і “Опросный лист” з іранічнымі адказамі. У якасці ілюстрацый выкарыстоўваліся стракатыя постмадэрновыя калажы, зробленыя з газэтных фатаздымкаў і надпісаў “Фармат дзі-ай-вайнага зіна прывабліваў нас свабодай дзеянняў, - адзначае В.Жыбуль. - Бо кожнае афіцыйнае выданне фарміуе свае рамкі і межы. “Я памятаю, як у часопісе “Першацвет” у апошнія гады яго існавання была маладая і прагрэсіўная рэдактарка. Але яна пачытала творы Віктара Ыванова і сказала: “Для панкаўскага часопіса гэта добра, але не для “Першацвета”. А я падумаў: сапраўды, а чаму б не зрабіць панкаўскі часопіс, у якім можна будзе друкаваць такія ці падобнага кшталту творы? Існуе ў свеце такое паняцце як нефармат. Трэба ж людзям, якія яго робяць, недзе рэалізоўвацца. Для гэтага, мне здаецца, існуе рух DIY” (з аўтарскага інтэрв’ю).
Варта адзначыць, што В.Жыбуль і В.Бурлак ужо састаяліся як прафесійныя літаратары. Яны ўжо выдаюць свае кнігі, пастаянна друкуюцца у беларускай прэсе, аднак збіраюцца і надалей выдаваць свой часопіс “Вясковыя могілкі”, бо лічыць яго паўнавартасным андэграўндным выданнем, а не заняткам для падлеткаў.
У 1998-м г. у Мінску паўстала суполка “Вулей” – “аб’яднаньне маладых творцаў, апірышчам для якіх служыць беларускае слова і думка” [13, с.147]. У сваім творчым маніфесце яе ўдзельнікі заяўлялі: “Мы маладыя носьбіты ідэй нон-канфармізму – ствараем дзеля сябе зону бясьпекі, свой уласны сусьвет. Гэта новая сфэра беларускае культуры” [13, с.147]. Удзельнікі “Вулею” праводзілі вулічныя акцыі (раздавалі кветкі мінакам на праспекце Скарыны, ладзілі музычны выступ ў падтрымку пратэстаў супраць бамбардзіроўкі Югаславіі), музычна-літаратурныя вечарыны ў закінутым мінскім будынку, за горадам, выязжалі выступаць у Мар’іну Горку, удзельнічалі ў стварэнні “Новага фронту мастацтваў” і выдавалі газету “Соты” (1998-1999).
У рэдацыйным артыкуле “пробнага” нумару абвяшчалася: “Соты” – гэта ня проста выданьне, “для сваіх” гэта неад’емная частка новае моладзевае субкультуры. Адна з мэтаў выданьня – асьвятляць дзейнасьць Вульля, пчаліныя “вылёты” і “залёты”, асноўная ж мэта – даць пачынаючым аўтарам магчымасьць адлюстраваць уласнае ўспрыманьне рэчаіснасьці” [67, с.1] .
Друкаваны орган “Вулею” была ўдалай спробай субкультурнага выдання на беларускай мове, кшталту расійскага рок-хіп-часопіса “Забриски Райдер”. Выдаўцы “Сотаў” цікавіліся філасофіяй маладзёжнай культуры хіпі і захапляліся мадэрнізмам. На старонках газеты асвятлялася дзейнасць аб’яднання, змяшчаліся матэрыялы, прысвечаныя культавым асобам заходняга андэграунду (рок-музыкам Дж.Ленану і Дж.Морысану, пісьменнікам-бітнікам А.Гінзбергу, Д.Керуаку, псіхолагу Ц.Ліры), тэксты рок-гуртоў “Бітлз” і “Дорз” на англійскай, а таксама пераклады на беларускую твораў Д.Хармса, А.Гінзберга і В. Ярафеева. “Спаміж беларускай мовы на старонках “Сотаў” узьнікаюць выспы міжнацыянальнай ангельскай гаворкі. Зразумела, што творчасьць Джона Ленана ім таксама такая ж блізкая, як і творчасьць Максіма Багдановіча. Ім аднолькава дарагія “нашаніўцы” і амэрыканскія бітнікі,” – адзначае “бум-бам-літавец” Серж Мінскевіч [13, с.149]. Акрамя таго ў кожным нумары была літаратурная старонка пад назвай “Мова – гэта вірус”, дзе друкаваліся вершы тады яшчэ пачынаючых, а сёння ўжо добра вядомых маладых літаратараў: В.Жыбуля, В.Морт, А.Туровіча, А.Тараса.
На пачатак ХХІ ст. прыйшоўся яшчэ адзін самвыдатаўскі выбух. Толькі ў адрозненне ад канца 1980-х гадоў, гэта было звязана не з адменай цэнзуры, а з распаўсюдам сярод беларускай моладзі ідэяў руху DO IT YOURSELF. Самаробныя часопісы тады выходзілі нават у вёсцы (зін “Паника в селе"” з вёскі Ламавічы Гомельскай вобласці).
Паэтка Віка Трэнас, якая была ў складзе рэдакцыі “Вясковых могілак”, мела свой самвыдатаўскі праект. Пад час навучання ў сталічным ліцэі №2 яна выпускала літаратурны часопіс “Хню” (2000-2002). Сама таго не ведаючы, Віка прымкнула да панкаўскага руху DIY: бо яна рабіла часопіс сваімі рукамі і памнажала яго на ксераксе. Прыналежнасць да авангарду праяўляецца ўжо ў назве Вікінага выдання: Хню – гэта гераіня твораў расійскага абсурдыста Д.Хармса. Над першым нумарам дзяўчына працавала разам з сяброўкай Аленай Ерышавай, астатнія 3 рабіла адна. У рэдактаркі была разгалінаваная сістэма перапіскі з аўтарамі з усёй Беларусі дзякуючы аб’явам у “Музычнай газеце”. Тэматычны накірунак “Хню” пазначаўся на вокладцы як “часопіс нестандARTного искусства”, а лозунг - “Авангардисты vseh stran, раzъединяйтесь!” Часопіс быў дзьвюхмоўны. У ім змяшчаліся рускамоўныя вершы В.Бурлак, абсурдысцкія апавяданні і А.Ерашавай, А.Кірылы, В.Жыбуля, вершы і мініятуры Д.Хармса, паэзія В.Жыбуля і В.Трэнас, п’еса абсурду А.Ерашавай, іранічныя рэцэнзіі на кнігі і самвыдат. Распаўсюджвалася выданне ў ліцэі №2 і на выступленнях.
Досвед выдання гэтага часопіса Віка Трэнас лічыць для сябе ўнікальным. Цяпер яна працуе рэдактаркай аддзела паэзіі часопіса “Маладосць”. Этап D.I.Y. для яе ўжо завершыўся: “Самвыдатаўская літаратура сапраўды дазваляе найбольш поўна, дэмакратычна і свабодна выказвацца. Але ў той жа час у гэтых выданнях адсутнічае падыход да фарміравання кнігі. Рэдактура, карэктура, вёрстка – нічога гэтага тут няма. Любы твор павінен мець рэдактара, нават калі гэта самвыдат, іначай гэта не будзе выходзіць за межы дзіцячай гульні ў словы. Я ўжо больш амбітны чалавек. Вельмі спадзяюся, што некалі з’явіцца фінансавая мажлівасць, каб займацца не самадзейнасцю, а прафесійна выдаваць свой літаратурны авангардны часопіс, які б мяне цалкам эстэтычна задавальняў. Таму што мяне асабіста эстэтычна не задавальняе ніводнае беларускамоўнае выданне, якое б адпавядала майму разуменню пра дэмакратычнасць мыслення” (з аўтарскага інтэрв’ю).
У 2002 г. мінская моладзевая групоўка “Суп!Культ!Ура!”, якая ладзіла аднайменны музычны фестываль, перфомансы і літаратурныя выступы, выпусціла беларускамоўны літаратурны альманах “Мухабойка”. Пісьменнік Аляксей Талстоў, які быў сябрам “Суп!Культ!Ура!”, адзначае: “Канцэпцыя ў “Мухабойкі” была, як і ў групоўкі. Мы спрабавалі стымуляваць працэс свабоднае творчасці, які не мусіў залежыць ад прафесійнасці творцаў. Кожны мусіў самарэалізоўвацца так, як хацеў. Першасным і асноўным быў імпульс, памкненне” (з аўтарскага інтэрв’ю).
Сярод удзельнікаў “Суп!Культ!Ура!” быў даволі папулярны калаж і трэш-арт. Некаторыя дадумваліся маляваць нават крэмам для абутку. Выкарыстоўваліся трафарэты, аэразольная фарба, розныя тэхнікі. Задача была ў тым, каб стварыць нешта, што магло б прэзентаваць усё адразу. Рукапісная эстэтыка ў “Мухабойцы” дазваляла эксперыментаваць над афармленнем тэкстаў: змяшчаць іх гарызантальна, пад нахілам і па колу, “патапляць” у малюнках, наносіць тэкст карэктарам на чорны фон. Такі хаатычны дызайн выдання цалкам адпавядаў яго “неспакойнаму” зместу.
“Мухабойка” была актам творчасці аголенага творчага імпульсу падлетка-маргінала, у якога нешта ўвесь час нудзіць унутры,” (з аўтарскага інтэрв’ю) – распавядае А.Талстоў. Ва ўступным артыкуле была акрэсленая мэта выдання – “проста паказаць чытачу культуру, што зараз шырока распаўсюджваецца па нашай краіне” [56, c.1]. Усе творы ў альманаху ананімныя. Па словах Талстова, неабходнасці ў подпісах пад тэкстамі не было. Ананімнасць мусіла ствараць карціну наяўнасці працэсу, рабіць акцэнт менавіта на ім, але не на асобах. У “Мухабойцы” змяшчаліся абсурдысцкія замалёўкі (“Арангутанг”, “Жывёлы поўні”), мініятуры-рэфлексіі (“Часам заўважаеш, што знаходзішся на мяжы”, “Ранішнія думкі-дуркі”), шмат вершаў, праз якія яскрава праступае вобраз аўтара – маладзёна-максімаліста з хваравітым успрыняццем рэчаіснасці. Усе гэтыя нонканфармісцкія творы пранізаныя пачуццём несапраўднасці навакольнага свету, прадчуваннем ініцыяцыі – пераходу да сталага жыцця, якое падаецца вельмі брудным. Перад аўтарамі “Мухабойкі” стаяла дылема “ці лялькаю застацца ці ўвесь свой век бадзяцца самотнікам па свеце”.


3.4. Самаробныя мастацка-літаратурныя альбомы

У асобную групу сярод даследуемых выданняў 1990-2000-х гг. можна вылучыць канцэптуальныя мастацка-літаратурныя альбомы. Ілюстрацыі ў такім самвыдаце з’яўляюцца не менш важным складнікам, чым літаратурныя творы. Выдаўцы альманахаў асаблівую ўвагу надаюць афармленню выданняў, выяўленчым магчымасцям паперы і фарбаў. Як адзначае даследчыца Інэса Кур’ян, увасабленне мастака і літаратара ў асобе аднаго творцы мае традыцыю і даўно ўласцівае авангарду, бо слова ў літаратуры мае не толькі сэнс, але і малюнак. Давід Бурлюк, бацька расійскага футурызму, ствараў вершы і карціны. У Амерыцы ён выдаваў часопіс “Color & Rhyme”, які з’яўляецца прыкладам такога “інтэгравання” [11, с.4].
У 2002 г. у дзякуючы высілкам мінскага дызайнера Алены Ерашавай, выйшаў літаратурны альманах “Marabaka” №13 (1). На яго вокладцы было пазначана “Marabaka – нечто странное для странных людей”. Алена ў той час захаплялася авангарднымі плынямі ў мастацтве, але не знаходзіла аднадумцаў, таму вырашыла “несці веды ў масы” – стварыць маленькую самаробную анталогію твораў, якія яна чытала той момант. Часопіс быў цалкам рускамоўным і распаўсюджваўся сярод ліцэістаў і выкладчыкаў Мінскага ліцэю №2.
“Назву “Марабака” я прыдумала ў дзяцінстве. Мне падабалася само гучанне гэтага слова: яно даволі забаўнае і таямнічае. Самыя першыя “Марабакі” я выпускала, калі мне было каля 8-10 гадоў. Трынаццаты нумар быў вельмі “эгаістычным”: я аформіла яго сама, уставіла туды пару сваіх вершаў і Вікі Трэнас, апавяданні і вершы сваіх любімых аўтараў (урыўкі з твораў Х.Картасара, А.Брэтона, Ф.Супо, Ж.Тардзье, Ж.Прэвера, Л. Кэрала, Ц.Сабакіна), урывак з “Маніфесту сюррэалізму” А.Брэтона. Пад канцэпцыю выдання можна падпісаць падтрымку ідэі абсурднасці свету,” (з аўтарскага інтэрв’ю) – распавядае рэдактарка. Асаблівая ўвага ў выданні адводзілася ілюстрацыям, якія займалі чацвёртую частку “Марабакі”. Гэта былі малюнкі самой Алены, стылізаваныя пад Д.Хармса, яе сяброўкі Умкі, а таксама мастака Г.Бернштейна з кнігі Дж.Р.Р.Толкіена. Рукапісны варыянт часопіса дазваляў “гуляць” з тэкстам: змешваць яго з малюнкамі і змяшчаць творы гарызантальна. Калаж з’яўляецца адным з прыёмаў постмадэрнізму. Для яго характэрна наватарскае сумяшчэнне ўжо вядомых ідэяў і стыляў. Прыкладам літаратурна-калажнага зіна з’яўляецца гомельскае выданне “Аlcomachines” (2006 ). У ім былі змешчаныя калажы, малюнкі, і апавяданне “Синяя птица”, прысвечаныя алкаголю. Унізе на вокладцы пазначаны лозунг панк-руху “No rules, no future”. На апошняй старонцы прыведзены 62 сінонімы да слова “напіцца”.
“Са словам “аlkomachines” звязаная цэлая гісторыя. Мяне цікавіла тэма алкагалізму. І я старыў цэлую серыю малюнкаў на гэтую тэму: розныя мутанты, паўлюдзі-паўмашыны, якіх цікавіць толькі спіртное. І называў іх аlkomachines. Вакол усе пілі, і нікога нічога не цікавіла. Мой сябра Гера пажартаваў, што сіняя птушка забярэ ўсіх п’яніцаў. А я потым узяў гэтую ідэю і развіў да маленькага апавядання,” (з аўтарскага інтэрв’ю) – распавядае стваральнік зіна Фэтмэд. Зроблены зін “Alkomachines” па DIY-тэхналогіі “выразаў-наляпіў”. Тэкст “Синей птицы” быў надрукаваны на кампутэры і наклеены разам з ілюстрацыямі на макет. Калажы з’яўляюцца “Калажы падабаюцца мне тым, што іх можа зрабіць чалавек, які на валодае мастацкімі навыкамі, - адзначае Фэтмэд. – Кожны можа выказаць сваё меркаванне наконт пэўнай праблемы пасродкам калажу ці проста зрабіць яго для сябра на народзіны. Я лічу, што гэты від мастацтва адкрыты для ўсіх, толькі былі б фантазія і жаданне ўвасобіць сваю ідэю ў жыццё. Часцяком калажы могуць больш паўздзенічаць на чалавека, чым тэкст. Хоць гэта спрэчнае пытанне. Але калі згуляць на тым, што людзі часта не звяртаюць увагі на змешчаны тэкст, то калаж будзе мець перавагу. Напэўна, усё-такі ён уздзейнічае на чалавека больш, чым тэкст, бо калаж – ужо форма. Яе можна ўбачыць, а тэкст ты чытаеш і ў цябе ёсць толькі ўяўленне аб гэтым. Формы няма, ты толькі ўяўляеш яе. Аднак калі твор зрабіць у форме якой-небудзь фігуры, напрыклад у выглядзе трусіка ці чалавека, гэта таксама паўздзейнічае, бо ёсць форма, і яе можна ўбачыць” (з аўтарскага інтэрв’ю). У 2007-2008 гг. выйшлі ў свет два нумары брэсцкага артавага часопіса “I love zombie”, прысвечаны зомбі – героям трылераў. Яго з’яўленне абавязана існаванню вялікай колькасці кланаваных панк-зінаў, прысвечаных стрэйт-эджу, веганству, антыфашызму. “Хацелася чагосьці новага ў сваім зіне, - прызнаецца стваральнік часопіса і прыхільнік фільмаў жахаў Андрэй, – таму я падышоў больш да мастацтва. Я адкрыў для сябе пісьменнікаў Г.Лаўкрафта і Э.По, мастакоў Здзіслава Бексінскага, Ота Дзікса. Падобна таму, як гэтыя пісьменнікі стваралі цікавыя, захапляючыя сюжэты, ыя спрабую выявіць з дапамогаю жывапісу сцэны сваіх фантазій” (з аўтарскага інтэрв’ю). Першы выпуск “I love zombie” складаўся выключна з 40 малюнкаў. У другім акрамя ілюстрацыяй з’явіліся яшчэ музычныя матэрыялы і апавяданні. Апошнія прасякнутыя “змрочнымі” сюжэтамі і носяць адпаведныя назвы “Труповозка и трупоед”, “Готическое поместье”, “Гарри Потрох” і г.д Заслугоўвае ўвагі дзейнасць яшчэ аднога гомельскага самвыдатчыка-мастака Вані Тэйма. Першым самвыдавецкім праектам хлопца быў калажны часопіс “One week” (2007). Да стварэння яго Ваню падштурнула тое, што летам хлопец апынуўся ў вёсцы ў поўнай ізаляцыі ад сяброў. Акрамя мабільнага телефона і тэлевізара ў там не было чым забаўляцца, таму Тэйм рашыў заняцца самвыдатам. У выніку выйшаў рукатворны часопіс “One week”, які Тэйм рабіў тыдзень з газетных выразак і малюнкаў. Яго ксеракопіі па пошце ён разаслаў сябрам (з аўтарскага інтэрв’ю).
У 2008 г. Ваня выпусціў першы нумар мастацка-літаратурнага выдання “Cash trash”. Як і ў зіне Фэтмэда, назва, ілюстрацыі і літаратурныя творы ў гэтым часопісе аб’яднаныя адной тэматыкай: “Cash перакладаецца з англійскай як наяўныя грошы, а trash – смецце. Грошы – смецце. Яны не важныя – гэта прынцып DIY. У любым выпадку зін павінен распаўсюджвацца бясплатна, колькі я б не выдаткаваў на яго грошай. Мэты заробіць на ім няма. Які сэнс зарабляць на сваіх думках? Прынцып “зрабі сам” – гэта магчымасць выразіць сябе незалежна ад фінансаў ці чужога меркавання. Ёсць такая прыказка: “Калі жадаеш нешта зрабіць, зрабі гэта сам”. І акрамя цябе ніхто не зробіць так, як бы ты хацеў. Увесь мой самвыдат мае асабісты эмацыянальны пасыл. Не ўсе гэта разумеюць. Абывацелю цяжка гэта ўспрымаць. Ты робіш нейкія калажы, укладаеш у іх свае асцыяцыі і думкі. У некаторай ступені чытач можа непасрэдна са мной пазнаёміцца праз мае часопісы. Стыль, у якім раблю самвыдат, я найменаваў “арт-корам”. Ён наўмысна сугучны з назвай музычнага стылю хард-кор: ёсць падабенства ў стане, эмацыянальнай, характэрнай падачы (вымаўленне), але адрозненне ў сэнсавым складніку (напісанне).
Увесь канцэпт выдання ў тым, што я друкую людзей, якія нешта робяць і нідзе не публікуюцца. Але я імкнуся не кранаць палітычную і рэлігійную тэматыку ў часопісе, бо гэта можа выклікаць неадэкватную рэакцыю людзей. Не хацелася б распальваць нейкія канфлікты. У маім часопісе няма пастаянных рубрык і тэм. Гэта проста зборнік так называемага літаратурна-мастацкага трэшу які па пэўных прычынах не можа выдавацца ў іншых больш папулярных выданнях” (з аўтарскага інтэрв’ю) –адзначае Ваня.
Асноўная тэматыка калажаў і малюнкаў “Cash trash” – сучаснае грамадства спажывецтва, у якім засталося месца толькі для куплі-продажу і гвалту. Мастацтва і прыгажосць у наш час становяцца ў адзін шэраг з таварамі шырспажыву. У калажы побач з партэтам маці Тэрэзы Фэтмэд ставіць двух баксёраў. На фоне выразак з жаночых каталогаў ён распінае дзяўчыну на касметычных алоўках. На малюнку Тэйма выява сучаснага вялікага горада: хмарачосы, завадскія трубы, мабільныя тэлефоны, лічбы, камеры сулічнага назірання і безаблічныя людскія постаці. Але самы галоўны складнік такога места – гэта грошы. Знакаміты знак амерыканскага даляра сустракаецца паўсюль. Падобны настрой маюць і літаратурныя творы, надрукаваныя ў “Cash trash”. Апавяданне Тані Васільевай “Лестница в стене” прысвечанае каменнаму гораду, у якім больш няма сапраўднага жыцця і прыгажосці. Жэня Клёцкін у сваіх вершах малюе свет населены “бравымі воінамі партвейну” і “чырвонымі абломавымі”, свет, у якім адсутнічае давер і працуюць “самыя праўдзівыя” дэтэктары хлусні.
“Cash trash” №1 быў створаны ў PDF-фармаце, але так і не пабачыў свет у папяровым выглядзе. “Я хацеў яго зрабіць каляровым: сама спецыфіка калажоў патрабуе колеру. Калі ў мяне будзе магчымасць каляровага друку, то там яшчэ будзе пара нарэзаных сцікераў і плакат фармата А3 па прынцыпу коміксаў. Не хочацца яго рабіць чорна-белым. Я раздрукаваў толькі 2 нумары, але гэта нішто. Але з-за адсутнасці магчымасцей каляровага друку прыходзіцца рабіць PDF-ы. Але ў такім фармаце часопіс глядзіцца даволі дзіўна, бо калажы ўсе развернутыя. Калі часопіс раздрукаваны, яго можна круціць як заўгодна. Плюс у PDF-е ссоўваюцца развароты,” (з аўтарскага інтэрв’ю) – кажа Тэйм.
Апошнім часам з-за сваёй малатыражнасці самвыдат пачынае набываць рысы эксклюзіўнасці (маюцца на ўвазе канцэптуальныя мастацкія праекты). Ён стаў прызначацца не столькі для чытання, колькі для сузірання. Арыгінальная форма перамагла арыгінальны змест. Сярод стваральнікаў і спажыўцоў такога самвыдату пераважаюць дызайнеры. У заможных краінах самаробныя часопісы вядомых мастакоў могуць каштаваць да 500 даляраў (найдаражэйшы ў Беларусі мае назву “Некролог” і каштуе 25) [89].
Такім чынам, пасля развалу СССР і афіцыйнай адмены цэнзуры колькасць самаробных выданняў не паменела, а наадварот узрасла ў геаметрычнай прагрэсіі. Гэты час характарызуецца таксама выразным праяўленнем авангардызму ў андэграунднай беларускай культуры, што стала рэакцыяй на знікненне афіцыйнай забароны на крытыку існуючага ладу, форматворчасьць, “эстэцтва”, паказ эротыкі ды іншых “антымастацкіх” ды “антыграмадзкіх” праяваў, ухваленне замежнага, на асобныя жанры (дэтэктыў, проза жахаў, у Беларусі — нават на гістарычны раман). Усе гэтыя прычыны спрарадзілі мастацка-літаратурны самвыдат у часы БССР. На змену яму ў 1990-я гады прыйшлі самаробныя выданні пачынаючых літаратараў-авангардыстаў, мастакоў і прадстаўнікоў субкультуры панку, якія эксперыментавалі не толькі са зместам твораў, але і з формай выданняў. Не апошнюю ролю ў гэтым адыграла распаўсюджванне сярод творчай моладзі ідэяў руху DIY – “Зрабі сам”. У 1990-2000-х гг., калі з’явіўся вольны доступ да камп’ютэрнай тэхнікі, у Беларусі пачалі зноўку выходзіць рукапісныя выданні. Гэты крок быў матываваны творчымі пошукамі маладых авангардыстаў і пратэстам прадстаўнікоў руху DIY супраць камерцыялізацыі, спажывецтва і механізацыі чалавечага жыцця.


ЗАКЛЮЧЭННЕ

Даследванне у дадзенай айчыннага мастацка-літаратурнага самвыдату 1960-2000-х гг. дазваляе зрабіць наступныя высновы:
1. Узнікненне падпольнага друку ў БССР было выклікана існаваннем дзяржаўнай цэнзуры. На старонках непадцэнзурнай прэсы падавалася інфармацыя, якая замоўчвалася ў афіцыйных СМІ. Выданні тых часоў заклалі падмурак для развіцця самвыдату ў суверэннай Беларусі.
2. У 90-я гг. ХХ ст. самвыдат губляе сваё ранейшае прызначэнне (публікаваць матэрыялы, прысвечаныя забароненай ўладай тэматыцы) і становіцца прасторай для самавыяўлення маладых літаратараў-авангардыстаў і прыхільнікаў панк-руху DO IT YOURSELF (“Зрабі сам”).
3. На стронках самаробнай літаратурнай прэсы прадстаўленыя ўсе роды прыгожага пісьменства, амаль усе традыцыйныя жанры і авангардысцкія літаратурныя эксперыменты.
4. Для беларускага самвыдату характэрны білінгвізм, што адлюстравае моўнай сітуацыі ў нашай краіне. Палова мастацка-літаратурных выданняў 1990-2000-х гг., якія разглядаюцца ў гэтай працы, з’яўляюцца цалкам рускамоўнымі ці дзьвюхмоўнымі. У іх ужываюцца два варыянты беларускага правапісу – афіцыйы і дарэформавы.
5. Айчынны пазацэнзурны друк крочыць следам за тэхнічным прагрэсам. Першыя выданні былі рукапіснымі і існавалі ў адзінкавым экземпляры (“Падснежнік”, “Блакітны ліхтар”). Цягам дваццаці год набіраць тэксты для самвыдату было мажліва толькі на друкавальнай машынцы і памнажаць альбо пад капірку альбо на ксераксе. З надыходам дэмакратычных зменаў у Беларусі стала магчымым раздрукоўваць самвыдат у беларускіх тыпаграфіях і за мяжою. Напачатку 90-х гг. у самвыдатчыкаў ужо з’явіўся доступ да кампутэраў. Пачалі стварацца электронныя макеты выданняў, якія раздрукоўваліся на прынтэры. Разам з тым з другой паловы 1990-х гг. у Беларусі з’явіліся першыя DIY-часопісы. Іх макеты робяцца ўручную па тэхніцы “выразаў-наляпіў” і памнажаюцца на ксераксе. Пік актыўнасці DIY-самвыдатчыкаў прыпаў на пачатак 2000-х гг. з таго часу колькасць андэграундных папяровых выданняў ў Беларусі пачала зніжацца ў сувязі з развіццём інтэрнэт-выданняў. На пачатку ХХІ ст. папяровы самвыдат і Інтэрнэт працягваюць суіснаваць. Друкарскі працэс вымагае выдаткавання не маленькіх грошаў, а ў “Сусветным сеціве” бясплатна можна выкладаць не толькі тэкставую інфармацыю, але і фота, відэа, доступ да якіх мае неабмежаваня колькасць чытачоў. Раней пазацэнзурны друк быў адзінай медыа-прасторай, вольнай ад цэнзуры. У нашы дні альтэрнатыву яму стварае Інтэрнэт. На сённяшні дзень электронныя выданні нясуць сур’ёзную небяспеку існаванню традыцыйнаму друкаванаму самвыдату. Сапраўды, самаробны часопіс ці газета накладам нават у 1000 асобнікаў не можа скласці канкурэнцыі тэкстам, змешчаным у блогу ці лайф-джорнале.
Аднак і ў вэб-выданняў існуюць свае мінусы. З-за таго, што Інтэрнэт перанасычаны інфармацыяй, яе ўжо не атрымліваецца ўспрымаць настолькі сур’ёзна, як дагэтуль у папяровым фармаце. Выдавец часопіса “Выгребная яма” Мітрыч адзначае: “Інтэрнэт-часопісы даволі хутка вылятаюць з галавы. А вось самвыдат можна перачытаць ці даць каму-небудзь далей. Гэтага нельга зрабіць з вэб-прадукцыяй” (з аўтарскага інтэрв’ю). Самвыдатчыкі могуць рабіць акцэнты на выяўленчых магчымасцях афармлення, паперы і друкарскіх фарбаў, што не мажліва ў выпадку з электроннымі выданнямі. Сёння, як і раней, існуе невялікая частка аўдыторыі, якая аддае перавагу самвыдату, зробленаму ўручную. “Крута, калі ў друкаваных варыянтах часопісаў прысутнічаюць элементы ручной працы. Бачна, што гэта не “адксераныя” на машыне лісты, а часціна творчасці. Ты разумееш, што ўсе часопісы прайшлі праз рукі выдаўца і ён пакінуў там невялічкую частку сябе, хаця б той жа фарбай,” (з аўтарскага інтэрв’ю) – тлумачыць сваё захапленне такімі рэчамі мастак-самвыдатчык Тэйм. У наш тэхназаваны час з-за сваёй малатыражнасці самвыдат пачынае набываць рысы эксклюзіўнасці. Самаробныя мастацкія часопісы, зробленыя вядомымі дызайнерамі на Захадзе, каштуюць вялікіх грошай. Якім будзе далейшы лёс папяровага самвыдату пакажа толькі час.
Самвыдат заўжды быў праяваю субкультураў, вузкіх груповак. Гэтая тэнцэнцыя захоўваецца і сёння: прыхільнікі розных музычных накірункаў, вегетарыянцы ды інш. маюць свае выданні. “Сеціва” толькі тэхнічна аблегчыла ім працэс стварэння выдання – гэтым сёння можа займацца любы чалавек, хто валодае кампутэрнымі навыкамі. Паэт і самвыдатчык Алесь Аркуш лічыць, што сітуацыя з самвыдатам у ХХІ ст. нагадвае спрэчку: ці заб’е Інтэрнэт кніжку? Паўсталі аўдыё-кнігі, якія можна слухаць, электронныя бібліятэкі, якія можна спампаваць сабе ў кампутэр. Ясна, што гэта вельмі зручна. Але сама кніга - такая рэч, якую нельга замяніць. Гэта тое ж самае, калі ўзнікла фатаграфія. Баяліся, што яна можа знішчыць жывапіс. Ніводны мастак не можа намаляваць так, як гэта зробіць фатаграфія. Але нічога для жывапісу яна не зрабіла. Бо ён мае свае ўласныя функцыі і мастацкую нішу. А фатаграфія заняла сваю нішу. Гэтак жа будзе з кампутэрам і кнігай. Кампутэр – гэта прыстасаванне, якое акумулявала ў сабе многія рэчы. Імі стала больш зруча карыстацца. Кніжка – зусім іншая рэч. З яе проста зручней чытаць, чым з экрана. Іншая справа самвыдат. Інтэрнэт – гэта нешта шырокае і універсальнае, а самвыдат – нешта лакальнае і для пэўнай мэтавай групы, дзеля якой ён і робіцца. Сама праца стварэння выдання яднае пэўнае кола людзей. Мне здаецца, што важней нават сам працэс паўставання самвыдат, чым вынік распаўсюду. Тэкст можна размесціць і ў блогу, дзе яго ўсе пачытаюць. Але сама праца над папяровым выданнем ёсць мэта, дзеля якой і робіцца самвыдат (з аўтарскага інтэрв’ю). Якім будзе далейшы лёс папяровага самвыдату пакажа толькі час.


Cпіс выкарыстанай літаратуры

Аналітычная літаратура:

1. Аксютина, В. DIY-протест против коммерческой культуры в постсоветском пространстве: массовая музыка и андеграунд. / О.Аксютина // Массовое сознание и массовая культура в России: история и современность. (Сборник статей)/ Под ред. А.П. Логунова, Л.Г. Березовой, Н.В. Иллерицкой, Е.В. Барышниковой. – М: РГГУ, 2004. – 340с.
2. Андросік, Л., Лаўрык, Ю. Пазацэнзурны пэрыядычны друк Беларусі. Каталёг. 1971/90/ Л.Андросік, Ю.Лаўрык. // Архіў найноўшае гісторыі. – М.: БГАКЦ, 1998. –172с.
3. Аркуш, А. Дзесяць гадоў без Галоўліту // Правінцыя // [Электронны рэсурс]. – 2000. – Рэжим доступу: http:// pravincyja.republika.pl – Дата доступу: 2.12.2008.
4. Арэшка, В. Кроніка дэмакратычнай апазыцыі й палітычных рэпрэсіяў у Беларусі 1953-1988 гг. // Архіў найноўшае гісторыі // [Электронны рэсурс]. – 2007. – Рэжим доступу: http:// jivebelarus.net – Дата доступа: 15.12.2008.
5. Арлоў, Ул. Беларускія самавыдавецкія альманахі «Блакітны ліхтар» і «Мілавіца»: лёсы выданьняў і аўтараў. // Полацк і Наваполацк // [Электронны рэсурс]. – 2006. – Рэжим доступу: http:// epolotsk.com – Дата доступу: 3.12.2008.
6. Арлоў, Ул. Полацкі вецер. Спроба раньніх мемуараў. // Дзеяслоў // [Электронны рэсурс]. – 2006. – Рэжим доступу: http:// dziejaslou.by – Дата доступу:5.12.2008.
7. Баршчэўскі, Л., Васючэнка, П., Тычына, М. Беларуская літаратура і свет ад эпохі рамантызму да нашых дзён. Папулярныя нарысы. – Мінск: Радыёла-плюс, 2006. – 576 с.
8. Барысевіч, Ю. Паміж няма й няма. Лекцыя 1. Пра нігізізм у сучаснай літаратуры й Інтэрнэце. // Беларускі калегіюм // [Электронны рэсурс]. – 2007. – Рэжим доступу: http:// baj.by – Дата доступу: 2.12.2008.
9. Джэці, Ленін. Сам сабе выдат. // Студэнцкая думка // [Электронны рэсурс]. – 2003. – Рэжим доступу: http:// /studumka.iatp.by – Дата доступу: 2.12.2008.
10. Жыбуль, В. Самвыдат –таксама выдатна!.. // Першацвет. № 10-11. – 1998. - С.58-63.
11. Кур’ян, І. Друкапісы. Вялікая імправізацыя. //Друкапісы. Вялікая імправізацыя: паэзія, проза. – Мн: Галіяфы, 2009. – С.1-16
12. Лычаўко, А. Неофициальная пресса в информационном пространстве Республики Беларусь. – Мінск: БДУ, 2005. (выпускная кваліфікацыйная праца)
13. Мінскевіч, С. Я з Бум-Бам-Літа. – Мінск: Логвінаў, 2008. – 296 с.
14. Мудроў, В. Ператвораныя ў попел // ARCHE 2(16) // [Электронны рэсурс] – 2001. - Рэжым доступу: http:// arche.bymedia.net– Дата доступу: 23.12.2008.
15. Рубекина, Е.Ю. Самиздат” в системе печатных СМИ Могилёва 1980 – 2000-х гг. – Магілёў: МДУ ім.А.А.Куляшова, 2008. (дыпломная праца)
16. Стас. Некаторыя падзеі з нашай гісторыі // Литературный клуб// [Электронны рэсурс] – 2008. - Рэжым доступу: http:// goneliterate.ru – Дата доступу: 20.12.2008.
17. Трэнас, В. Краіна паэтаў. Курс выжывання для маладога байца // Саюз беларускіх пісьменнікаў // [Электронны рэсурс] – 2008. - Рэжым доступу: http:// litbel.org – Дата доступу: 28.12.2008.
18. Аlcomachines. 2006. Гомель.
19. Cash trash. №1- 2008. Гомель.
20. Foolball-x-lies. № 1 (4) - 2002. Баранавічы.
21. F_sides xl (single). 2002. Баранавічы.
22. Marabaka. №13 (1) - 2002. Мінск.
23. No-thin'k 0,35. 2002. Баранавічы.
24. One week. №1- 2008. Гомель.
25. Undergroўnd. № 3-5(17-20) - 2000. Гомель.
26. Аксамітны жах. №2 - 1994. Гомель.
27. Аксамітны жах. №4 - 1995. Гомель.
28. Аксамітны жах. №5 - 1997. Гомель.
29. Аксамітны жах. №7 - 1999. Гомель.
30. Аксамітны жах. №8 - 1999. Гомель.
31. Аксамітны жах. №15 - 2004. Гомель.
32. Анціпод. №1 (4) - 2002. Мінск.
33. Анціпод. №2 (5) - 2002. Мінск.
34. Бел@чка. №1- 2001. Мінск.
35. Выгребная яма. №1(2) -1995. Ратамка.
36. Выгребная яма. №2 (3) - 1996. Ратамка.
37. Вясковыя могілкі. №18 - 2002. Мінск.
38. Вясковыя могілкі. № 20 – 2002. Мінск.
39. Вясковыя могілкі. № 23 - 2003. Мінск.
40. Говорящий троллебус. №1- 2001. Мінск.
41. Гутарка. №4 – 1975. Мінск.
42. Гутарка. №5 – 1975. Мінск.
43. Гутарка. №4 (11) – 1976. Мінск.
44. Гутарка. №28 (35) – 1976. Мінск.
45. Гутарка. №30 (37) – 1976. Мінск.
46. Дрыгва. №1- 1995. Мінск.
47. Дрыгва. №2- 1995. Мінск.
48. Дура. №3-1995. Гродна.
49. Дура. №4-1995. Гродна.
50. Дура. №3-1995. Гродна.
51. Идиот. №15-1990. Віцебск.
52. Ксэракс беларускі. №1- 1989. Полацк.
53. Ксэракс беларускі. №4 - 1993. Полацк.
54. Літаратура. №1- 1989. Мінск.
55. Мілавіца. №3- 1975. Мінск.
56. Мухабойка. №1- 2002. Мінск.
57. Наша Ніва Ісьцінная. №2- 1999. Мінск-Гомель.
58. Око-рок. №2 -1989. Магілёў.
59. Око-рок. №4-5 –1990. Магілёў.
60. Око-рок. № 1-3-8 – 1991. Магілёў.
61. Сельское кладбище. № 1- 1997. Мінск.
62. Сельское кладбище. № 14- 2001. Мінск.
63. Сельское кладбище. № 15- 2001. Мінск.
64. Сельское кладбище. № 16- 2002. Мінск.
65. Сельское кладбище. № 17- 2002. Мінск.
66. Сельское кладбище. № 19- 2002. Мінск.
67. Соты. № 0 – 1998. Мінск.
68. Соты. №1 (2) – 1998. Мінск.
69. Соты. № 2 (3) –1998. Мінск.
70. Соты. №3 (4) –1999. Мінск.
71. Соты. №5 –1999. Мінск.
72. Студэнцкая думка. №1- 1988. Мінск.
73. Студэнцкая думка. №3- 1999. Мінск.
74. Студэнцкая думка. №5- 1999. Мінск.
75. Хню. №1- 2000. Мінск.
76. Хню. №2 - 2002. Мінск.
77. Хню. №3- 2002. Мінск.
78. Хню. №4- 2002. Мінск.
79. Шкодзіна. №4 – 2003. Мінск.

продолжение

вернуться в начало Истории

на страницу поиска
на главную страницу
газетные публикации о журнале